Özet:

Tarihçinin görevi doğruyu doğru olmayandan ayırarak, doğru olanları bir düzen içinde bir araya getirmektir. Eğer tarihçi olayları bir şekilde analiz etmeden, iyice anlamadan olduğu gibi birleştirip naklederse olayların önünde kaybolur gider. Her durumda olayları birbirinden ayırıp gerçeği ortaya çıkarmak gerekir. Bu kapsamda Birinci Dünya Savaşı’nın hemen başlangıcında gerçekleşen Köprüköy ve Azap Muharebeleri ve bu muharebeler esnasında Türk Ordusunun kazandığı zaferler yeterince ortaya çıkmamış gözükmektedir. Bunda hemen sonrasında gerçekleştirilen Sarıkamış Harekâtının yarattığı üzüntünün büyük payı olduğu bir gerçektir. Birinci Dünya Savaşının hemen başlangıcında, Osmanlı hudut birliklerinin Rus ilerleyişi başlar başlamaz süratli bir şekilde geri çekilmesi, atılganlığıyla meşhur Rus General Bergman tarafından ciddi bir fırsat olarak algılandığından, 4 Kasım 1914 tarihinde Rus Ordusu önce Horasan daha sonra Köprüköy bölgesine kadar ilerledi. Bu esnada Enver Paşa’nın ikazı sonucu isteksiz bir şekilde harekete geçen III. Ordu Komutanı Hasan İzzet Paşa, Rus birliklerine 6 Kasım’da Köprüköy’de karşı taarruz icra ederek, sadece onları durdurmakla kalmadı Bergman’ı yenilgiye de uğrattı. Bu durum Osmanlı Ordusu için büyük bir fırsat yaratmıştı ancak daha sonra Horasan istikametinde yapılan taarruzlarda Ordu birlikleri bir bütün halinde kullanılmak yerine parça parça hareket ettirildiğinden Rusların tamamen imha edilmesi fırsatı kaçırıldı. Eğer Köprüköy ve Horasan bölgesinde icra edilen harekât başarılı olsaydı belki de Sarıkamış Harekâtına gerek kalmayacak ve tarihin seyri daha başlangıçta değişebilecekti. Bu zaferler kazanılırken Erzurum ve civarındaki halk büyük fedakârlıklarda bulunmuş, erzak ve cephaneyi cepheye mektepli çocuklarla taşımış, bu çocukların bir kısmı yollarda donmuştur. Yine bu bölgeden oluşturulan aşiret alayları ordu ile birlikte savaşarak zaferlerin kazanılmasına katkıda bulunmuşlardır. Bu savaşlarda büyük kahramanlık gösteren Albay Ziya YERGÖK’ün “Allah uzun süreden beri ilk defa bizlere Rusları kaçarken arkalarından seyretmeyi nasip etti.” dediği bu muharebelerde kazanılan başarılar sonucu Ruslar, Horasan’da Aras Nehri civarında savunmaya geçmişlerdir. Köprüköy ve Azap Muharebelerinde zor şartlar altında kazanılan zaferlerin ortaya çıkarılarak gelecek nesillere aktarılmasının önemli olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler: