Özet:

Haber, bir bilgi elde etme vasıtası olarak başta hadis olmak üzere kelam, tarih, mantık, hadis gibi farklı disiplinlerin konusu olmuştur. Hadis ilminde haberin önemsenmesi ve neredeyse hadisin eş anlamlısı olarak kullanılması, bu ilmin habere dayanması yani Hz.  Muhammed’in söz, fiil ve takrirlerinin insanlar tarafından aktarılmasına ve bu bilgilerin sözlü rivayet yoluyla bilinebilmesine dayanmasından dolayıdır. Bu yönüyle haber konusu, hadis ilmininönemli konularından birisini teşkil etmektedir. Bu bağlamda haber konusu epistemolojik açıdan hem fıkıh usûlu literatüründe hem de hadis usûllerinde incelendiği görülmektedir. Bunun için haber konusu hem muhaddisler hem de fakihler açısından önemi haiz bir meseledir. Fıkıh ve hadis usûlcüleri haberleri kendi metodolojileri bağlamında ele almış ve konuyu değerlendirmeye tabi tutmuşlardır.  Ancak muhaddislerin haber konusunu usûllerinde birkaç sayfada ve yüzeysel olarak olarak ele aldıkları buna mukabil fıkıh usûlü alimlerinin ise konuya daha ciddi bir şekilde yaklaştıkları ilgili konuları irdelerken daha çok tahlil ve tenkit yöntemine başvurdukları görülmektedir. Fıkıh usûlcüleri hadis/sünnet konu­larını haber lafzını kulla­narak ele almış, âhâd ve mütevatir haberleri; kabulünün gerekliliği, kabulünün delilleri ve bilgi ve amel yönünden değeri açısından ele alarak uzun mülahazalarda bulunmuştur.    Bu bağlamda önemli bir Eş‘arî kelamcısı ve Şafîî fakihi olan tam adı İmâmü’l-Haremeyn Ebü’l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik b. Abdillâh b. Yûsuf el-Cüveynî et-Tâî en-Nîsâbûrî (v. 478/1085) olan Cüveynî, ilme karşı beslediği büyük sevgiden dolayı vaktinin çoğunu okuma, okutma ve eser yazma faaliyetlerine ayırmıştır. O özellikle fıkıh, usûl-i fıkıh, kelâm, tefsir ve hadis alanlarındaki çalışmalarıyla tanınmış; bunlardan özellikle kelâm ve usûl-i fıkıh ilimlerinde otorite kabul edilmiştir. Biz de Onun şafîi mezhebi usûlcüsü ilgili konulara yaklaşımını meşhur usûl eseri olan el-Burhân fî usûli’l-fıkh bağlamında inceleyecek ve değerlendirmeler eşliğinde bir sonuca varmaya gayret göstereceğiz. 

Anahtar Kelimeler: