Özet:

1982 Anayasası’nda parlamenter hükümet sistem benimsenmiştir. Bununla beraber, parlamenter sistemde, 1961 Anayasasına oranla önemli bir değişiklik yapmıştır. Bu değişiklik Anayasanın sekizinci maddesinde ifadesini bulan “yürütme yetkisine” ilişkindir. Buna göre, “yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu tarafından kullanılır ve yerine getirilir.” hükmü, yürütmeyi hem bir “yetki” hem de “görev” olarak nitelemiştir. Anayasa’da yürütme organı, iki yapılı-Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu- şeklinde konumlandırılmıştır. Cumhurbaşkanını güçlendiren (m.104) pek çok yetki ve görev verilmesine karşın Anayasa’da Cumhurbaşkanı sorumsuz (m.105) kılınmıştır. Parlamenter rejimlerde Cumhurbaşkanının sorumsuz ve tarafsızlığı esas olmakla beraber 1982 Anayasasının getirmiş olduğu bu yeni düzenleme ile “Kurucu iktidar”, seçilmiş ve sorumlu Bakanlar Kurulun kararlarının Cumhurbaşkanlığı makamı yoluyla denge-denetlemeyi amaçlamıştır. Esasında bu yönde bir düzenleme, 1980 askeri darbesini yapan irade tarafından gelecekte karşılaşılabilecek olumsuz durumlar düşünülerek tasarlanmıştır. 1983 yılında yapılan genel seçimler sonucu sivil yönetime geçişle birlikte ve yine daha sonraki dönemlerde bu denge-denetleme mekanizmasının birçok kez işletildiği, hatta krizlere neden olduğu görülmüştür. Bu ve benzeri siyasal “olumsuzluklar” bu çalışmanın ana eksenini oluşturduğu gibi, 1980 askeri darbesinin ürünü olan 1982 Anayasal düzeninde, Cumhurbaşkanının görev ve yetkilerinin parlamenter sistemdeki yeri Türkiye’deki hükümet sistemi tartışmaları etrafında değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: