Özet:

Çocuk yönelimli konuşmanın, dil gelişimi üzerinde hızlandırıcı ya da yavaşlatıcı etkisi bulunmaktadır. Farklı dillerdeki güncel araştırmalar, „ne kadar etkileşim, o kadar edinim‟ modelinin yeniden gözden geçirilmesine ihtiyaç olduğuna işaret etmektedir. Aynı zamanda, sözcük dağarcığı ve sözce uzunluğu ortalaması gibi yapısal-dilsel ölçütler, çocuğun iletişim yeterliliğinin sadece bir yönüdür. Dil yeterliliği için edim bilgisi ve karşılıklı konuşma ile ilgili diğer beceriler de gereklidir. Mevcut çalışma, karşılıklı konuşma ve sosyolojik edim bilgisi ile ilgili söylem stratejilerin çocuklardaki gelişimini, işlevsel bir perspektiften ele almaktadır. Bilhassa ebeveyn etkisine odaklanarak, çocuğun karşılıklı konuşma becerilerinin gelişiminde annenin rolünü, soru-cevap oluşturma, olumlu ve olumsuz pekiştiren, sıklık etkisi ve konuşmanın uzunluğu faktörlerini dikkate alarak yakından incelemekteyiz. Bu araştırma, zorlu iletişim ortamı (uzun süren karşılıklı konuşmalar, ebeveynin başlattığı konuşmalar, hazır cevaplar, bebek dilinden kaçınma, vb.) ile çocuğun iletişim yeterliliğinin gelişimi arasındaki ilişkiyi ortaya çıkarmayı hedeflemektedir. Katılımcılar, 5 aileden seçilmiş olup, araştırma grubu Türkçe konuşucuları olan 5 anne ile 5 çocuktan ibarettir. Aileler; geleneksel, geleneksel-faydacı veya modern-eğitimli olarak, çocuklar ise yaşça büyük veya küçük olarak sınıflandırılmıştır. Veri, açık uçlu görüşmeler aracılığıyla toplanmış, sonrasında yazıya dökülüp çözümleme için işaretlenmiştir. Ebeveynden gelen girdinin, çocuğun söylemini şekillendirdiğine dair çeşitli desenlere rastlanmıştır. Sonuçlar, söylem stratejisi kritik dönemine bağlı olarak, karşılıklı konuşma stratejileri gelişimi noktasında iki grup arasında önemli farklılıklar bulunduğunu göstermiştir. Annenin söylemini ayarlama girişimi, çocukların gelişimine özgüven, soru sorma özgürlüğü ve kendinden büyük çocuklarla diyalog başlatma cesareti olarak yansımışken, yaşça büyük çocukların kendilerinden yaşlı bireylere soru sorma ve onlarla tartışma girişimlerinin anne tarafından olumsuz pekiştirilmesi tam tersi bir etki yapmıştır.

Anahtar Kelimeler: