Özet:

Dilineski verimlerindeki kelimeler, günümüzdeki Ģekilleri ile karĢılaĢtırıldığında bu kelimelerin dikkati çeken değiĢimler geçirdiği göze çarpar. Bir iletiĢim aracı olarak dil, iletiĢim iĢlevinikısa zaman içinde yerine getirebilmek için az çaba harcama yoluna gider. Ünlü düĢmesi, ünlü daralması, ünlü birleĢmesi, ünlü incelmesi, ünsüz düĢmesi, ünsüz benzeĢmesi, ünsüz erimesi, ötümlüleĢme, süreklileĢme,  hece düĢmesi gibi ses olaylarının sebepleriniaz çaba yasasına bağlamak mümkündür. Ayrıca morfolojik açıdan bakılınca zaman içinde bazı vazifeli kelimelerin ekleĢmesinin sebebi deaz çaba yasası ile izah edebilir. Ancak dilde, oldukça mantıklı gelen bu durumun tersine değiĢimler de görülmektedir. Yani baĢlangıçtaki Ģekline göre kelimenin söyleyiĢinde daha çok çaba isteyen değiĢimler de görülebilmektedir. Bu değiĢimlere ünlü türemesi, ünlü geniĢlemesi, ünlü kalınlaĢması, ünsüz türemesi, ünsüz ikizleĢmesi gibi ses olayları örnek verilebilir. Bu fonetik değiĢimler yanında morfolojik olarak bazı değiĢimlerde deaz çaba yasasının tersine bir durum veyaçok çaba yasası olarak adlandırılabilecek durumun örneklerini görülmektedir. Ek yığılması, bağlayıcı ünlünün ek ünlüsü durumuna gelmesi, birden fazla ekin birleĢerek tek ek iĢlev için kullanılmaya baĢlaması gibi değiĢimler morfolojik örnekler olarak gösterilebilir.  Bu çalıĢmada Türkiye Türkçesindeaz çaba yasasının tersine özellik gösteren değiĢimler tespit edilerek, bu durumun sebepleri üzerinde durulacaktır. 

Anahtar Kelimeler: