Özet:

Klasik Fars edebiyatında öğüt kavramının zengin bir kullanım alanı bulunmaktadır. Şiirlerde iyi insan olma teması, ‘Allah katında iyi ve ahlaklı bir kul olma, toplumda hoşgörülü, dürüst, adaletli ve cömert bir birey olma, kadına iyi davranma, sevdiklerinin ve ailenin değerini bilme, hayvanları koruma, eğitime önem verme ve güçsüz bireyi gözetme’ gibi alt temalarla birlikte kendini yoğun biçimde göstermektedir. Tasavvufî ve hikemî konuları içeren, ‘arifane’ veya ‘irfani’ olarak adlandırılan edebî türden bahsedildiğinde, Sa‘dî Şîrâzî gerek üslubu gerekse ele aldığı konular bağlamında, bu türe ve bu temaya en derin etkiyi bırakmış, akla gelen öncelikli şairlerdendir. Klasik Fars edebiyatının en seçkin örneklerinden sayılan Bostan ve Gülistan adlı eserlerinde, yaşadığı zaman diliminde olduğu kadar yüzyıllar sonra bu eserlerin okurlarının feyz ve ibret aldığı, onlara insan olmanın hasletlerini hatırlattığı öğüt dolu şiirler kaleme almıştır. Sa‘dî Şîrâzî ‘güçsüz bireyin gözetilmesi’ alt temasını çoğu şiirinde ele almıştır. Güçsüz bireyin gözetilmesine dair yazdığı beyitlerinde, bu tarz iyiliğin herhangi bir şarta bağlı kalınmaksızın, kişinin sahip olduğu insani davranışlar çerçevesinde yapılması gerektiğini öğütlediği gibi kimi zaman kişinin güçsüz bireye iyilik yapması durumunda bir ödülle karşılaşabileceği veya kişinin bir iyilik yapabilecekken eylemsiz kalmayı tercih etmesi halinde hoş olmayan muhtemel bir sonuçla karşı karşıya kalabileceği şeklinde değerlendirilebilecek mesajlar da vermiştir. Ancak Sa‘dî’nin bu içerikteki beyitlerinin veya vermek istediği mesajlarının ödül ya da ceza kavramlarından ziyade bir empatiye yani bir duygudaşlığa dayandığı çıkarılabilir. Şair verdiği mesajlarla kişinin kendini zayıf bireyin yerine koymasını sağlamış, bu yolla kendinden güçsüz veya yardıma muhtaç bireylere iyi davranılmasını teşvik etmiştir. Böylelikle insanın iç huzuru yakalayabileceğini, dahası bu yardımlaşma sayesinde toplumda yoksul birey sayısının, buna bağlı olarak suç oranının azalacağını, toplumun bireyleri arasındaki ilişkinin güçleneceğini, yöneticiler ile yönetilenler arasındaki güvenin artacağını dile getirmek istemiştir. Bu çalışmada, Sa‘dî’nin adı geçen iki eserinden sosyal ve maddi açıdan yardıma muhtaç zayıf ve yoksul bireye yöneticiler ve diğer insanlarca nasıl davranılması gerektiğine dair öğüt içerikli beyitler seçilerek, şairin metinleriyle amaçladığı ahlakî mesajlar tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: