Özet:

Toplumun, tarım ve hayvancılık bağlamındaki üretici kimliğinin tezahürü olan köyler, yerleşim birimleri bağlamında en küçük nüveleri oluşturan kırsal birimlerdir. Bu birimler, coğrafi, iklimsel, topoğrafik ve peyzaja yönelik verilere göre fiziki özelliklerini oluşturdukları gibi, kültürel ve sosyal özelliklere göre de biçimlenirler. Bu biçimlenme, kullanıcılarla ilgili pek çok veriyi ihtiva ettiği gibi, toplumsal, sosyolojik, dini veriler ile birlikte gelenekten beslenen yapım teknolojisine yönelik verileri de içerdiği için multidisipliner bağlamda önem arz eder. Kültürel, sosyal ve fiziki pek çok veriyi ihtiva etmelerine rağmen, son yıllarda üretim dinamiklerinin de dönüşmesi ile bir farklılaşma- başkalaşma döngüsüne giren kırsal yerleşimler, belge değeri taşıyan bu özelliklerini yitirmeye başlamıştır. Özelliklerini yitiren kırsal yerleşimler bağlamında en öncül bölgelerden birini de Akdeniz bölgesi kırsal yerleşimleri oluşturmaktadır. Bölge; üretim olanaklarının; turizme yönelik imar hareketleri ve yine turizme yönelik hizmet sektörüne adapte olan işgücü neticesinde azalması sonucunda, kırsal dokuyu ve kültürü içeren fiziki dokusunu da kaybetmeye başlamış, önlenemez bir bozulma döngüsüne girmiştir. Bu dönüşümden en yoğun etkilenen ilçelerden birini de Alanya ilçesi oluşturmuştur. Alanya ilçesi, Anadolu’da bulunan diğer kırsal yerleşimlerde görülmeyen pek çok değişkeni de ihtiva ettiği için; dönüşüm ve başkalaşma durumunu çok daha yoğun ve hızlı yaşamaktadır. Tüm dünyada olduğu gibi, ülkemizde de tarım ve hayvancılık alanında, ekonomik bağlamda olumsuz gelişmelerin olması, bu değişimin öncül sebeplerinden birini oluşturmuştur. Bu durum, hızlı ve etkin para kazanma aracı olarak ticaretin görülmesi, bu bağlamda turizmin önemli bir girdiyi oluşturması ile işgücünün turizm odaklı mecralara kaymasına sebep olmuştur. Bu bağlamda balıkçılık kültürü yerini gezi tekneciliğine; tarım ve hayvancılık ise yerini turizm odaklı hizmet sektörüne bırakmıştır. Bu durumun en önemli tetikleyicilerinden birini de, talep olması neticesinde turizme yönelik imara açılan tarım arazileri oluşturmuştur. Bu araziler, oteller ve ikincil – yazlık – konutların işgali altında kalmış, doğal peyzaj korunamamış, kırsal yerleşimlerin doku bütünlüğü niteliksiz bir biçimde bozulmuştur. Tüm bunlarla birlikte, üretim dinamiklerinin dönüşmesi; dolayısı ile ekonomik değişkenler öncül olmakla birlikte; turizmin de etkisi ile yaşam örüntüsündeki farklılaşma bağlamında kültürel ve sosyal anlamda da bir değişim ve dönüşüm meydana gelmiştir. Bu değişim ve dönüşüm kapsamında, özgün konutların terk edilmesi veya arzu edilen konfor koşullarına uygun hale getirebilmek için dönüştürülmesi gerçekleşmiş; nitelikli konut doku ve stoğunda çok hızlı bir bozulma ve yok olma durumu gelişmiştir. Ekonomik olarak belirli bir refah düzeyine ulaşmak isteyen halkın, kırsal alanlardan kentsel alanlara göçünün çok yoğun bir seviyeye ulaşması da bu bozulmayı tetikleyen unsurlar arasındadır. Koruma amaçlı imar planları veya turizm gelişim planları olmayan yerleşimlerde yoğun olarak görülen bu durum; Alanya ilçesinde birkaç haftalık periyodlar halinde gözle tespit edilebilir niteliktedir. Bu çalışma kapsamında, Antalya İli Alanya İlçesi sınırları içerisinde bulunan 32 adet köy yerleşimi incelenmiş; köylerin korunmuşluk durumu; doku ve yapısal bazda tespit edilmiş; değişme ve bozulmalara sebep olan problemler; fiziki sosyal ve ekonomik açıdan incelenmiştir. Elde edilen veriler; kırsal özellikleri ile var olan; fakat günümüzde bu özelliklerini hızla kaybeden kırsal yerleşimlerin korunmasına yönelik önerilerin geliştirilmesi bağlamında detaylandırılarak sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: