Özet:

Fesâhat, lügatte açık-seçik olmak, berrak bir durumda bulunmak, beyan etmek, sözün anlaşılır ve düzgün olması manasına gelen mastardır. Terim olarak “sözü teşkil eden kelimelerin her birinde ve o kelimelerden meydana gelen sözdeki lafızda, manâ ve ahenk itibariyle kusur bulunmamasına” denir. Hz. Peygamber, çocukluğundan itibaren sütanneye verilerek dilin fasih konuşulduğu ortamda dil melekesi kazanması, gençliğini Kureyş Kabilesi gibi bütün kabilelerle ilişki içinde bulunan Mekke’de geçirmesi sebebiyle dil konusunda mükemmel yetişmiş bir insan olarak bilinmektedir. Onun fesâhâtinin oluşmasında Kur’ân gibi edebî yönden herkesin hayretini gizleyemediği bir kitabın etkisinin de bulunduğu bir gerçektir. Ayrıca kendisi de Arapların en fasihi olduğunu belirtmektedir. Zira o risaletle beraber “Onlara içlerine işleyecek, ruhlarına tesir edecek beliğ söz söyle”( 4/Nisâ, 63.) ayeti gereği fasih ve güzel sözle mesajını tebliğ etmekle görevlendirilmiştir. İşte böyle bir altyapısı ve görevi olan Hz. Peygamber’in fesâhâtinde öne çıkan bir takım üslûp özelliklerinin ve unsurlarının ayrı bir önemi vardır. Bunların araştırılması, onun mesajının doğru kavranması, sonraki nesillere aktarılması ve tebliğ bakımından oldukça önemlidir. Bu özellikler hakkıyla bilinmezse onun tebliği açık bir şekilde anlaşılmayacaktır. Ayrıca mesajını aktarma durumunda olanlar için, onun fesahatindeki özellikler birer umde niteliği taşımaktadır. Bu prensiplerden habersiz olma durumu, hata yapılmasına yol açabilmektedir. Dolayısıyla tebliğde ana başlıklarıyla Hz. Peygamberin fesahatinde öne çıkan üslup unsurları ele alınıp örneklendirilecektir. Bunlardan bazıları özetle şunlardır: 1-Din dilinin gereği, muhkem ifadeler yanında teşbihli, temsilî ve sembolik anlatım tarzına başvurması, 2-Fesâhati destekleyen, öğrenmede kolaylık ve kalıcılık sağlayan önemli unsurlardan olan beden dilini kullanması, 3-Zamana, zemine ve bağlamına uygun konuşması, 4-Tekîd, tahzir, dikkatleri toplama gibi sebeplerden dolayı tekrarlara başvurması, 5-Tasvirlere başvurması, 6-Öncüllerden hareketle sonuçlar çıkarması, mantıklı sorularla mantıklı çıkarımlara gitmesi ve muhataplarına tatminkâr cevaplar verme de aklî ve mantıkî deliller kullanması, 7-Parlak edebî türlerden sayılan ve dinin vermek istediği mesajı iletmenin en güçlü bir dolaylı anlatım şekli olarak görülen kıssalara başvurması, 8-Bağlamına göre, önemli saydığı ve gördüğü sosyal, iktisadî ve siyasî konuları açıklarken sayılar kullanması, 9-Sorulara muhatap olması, sorular sorması ya da sorular sorulması için ortam hazırlaması, böylece dinleyenlerin dikkatlerini toplayarak canlı olmalarını ya da tefekkür etmelerinin vesilelerini hazırlaması, 10-Yeni kelimeler ihdas etmesi bazı kelimelerin kullanımdan kalkmasını sağlaması.

Anahtar Kelimeler: