Özet:

Ulusal İnsan Hakları kurumları, insan haklarının ulusal düzeyde korunmasını ve insan hakları ihlallerinin önüne geçilmesini temin etmeye çalışan kurumlardır. Ulusal insan hakları kurumlarının sahip olması gereken minimum nitelikler; B.M. İnsan Hakları Komisyonu’nun 3 Mart 1992 tarihli 1992/54 sayılı ve B.M. Genel Kurulu’nun 20 Aralık 1993 tarihli 48/134 sayılı kararlarıyla kabul edilen İnsan Haklarının Geliştirilmesi Ve Korunması İçin Kurulan Ulusal Kuruluşların Statüsüne İlişkin İlkeler’ de ( Paris Prensipleri ) belirlenmiştir. Paris prensiplerine göre; Ulusal İnsan hakları kurumlarının mutlaka sahip olması gereken minimum niteliklerden birisi kurumun bağımsız olmasıdır. Bir kurumun bağımsız olup olmadığının değerlendirilmesi yapılırken kurumun nasıl bir hukuki dayanağa sahip olduğunun, üyelerinin seçim usulünün, görev süresinin ve kurum üyelerinin çeşitli güvencelere sahip olmasının, kurumun idari ve mali açıdan özerk olmasının göz önünde tutulması gereklidir. Ülkemizde 6701 sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu ile TİHEK tesis edilmiştir. Kuruluş kanuna göre TİHEK idari ve mal özerkliğe sahip, özel bütçeli, ayrı bir tüzel kişiliğe sahip bağımsız bir kurumdur. Ancak her ne kadar kuruluş kanunda TİHEK’in idari ve mali açıdan özerk, özel bütçeli ve ayrı tüzel kişiliğe sahip olduğu vurgulanmışsa da kuruluş kanunda yer alan bazı düzenlemelerden ötürü kurumun bağımsızlığının tehlikeye düştüğü ve Paris prensiplerine uygun olmadığı iddia edilmektedir. Çalışmamızda “Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’ nun Bağımsızlığı”, Paris Prensiplerinde aranan minimum standartlar göz önüne alınarak ayrı ayrı başlıklar altında incelecek ve kurumun bağımsızlık açısından Paris Prensiplerine uygun olup olmadığı değerlendirilecektir. Bu değerlendirmeler sırasında kurumun bağımsızlığını tehlikeye düşürdüğü iddia edilen düzenlemeler özellikle incelenecek ve Akreditasyon Alt Komitesinin (SCA) diğer ülke insan hakları kurumlarına ilişkin olarak yaptığı değerlendirmeler göz önünde tutulacaktır. Çalışmamızın sonucunda TİHEK’ in bağımsız olma noktasında Paris prensiplerine ne kadar uygun olduğuna ilişkin değerlendirmelere ve SCA’ nın akreditasyon değerlendirmesi sırasında TİHEK’ e yöneltilebilecek muhtemel eleştirilere ve bu eleştirilerle karşılaşmamak için ne gibi çözümler üretilebileceğine yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler: