Özet:

Yabancı yatırımcıların bir ülkede yatırım yapmayı tercih etmelerinde, sadece o ülkedeki elverişli yatırım alanları rol oynamaz. Ülkenin yabancı yatırıma ilişkin hukuki düzenlemeleri ve çıkabilecek uyuşmalıkların çözümündeki uygulamalar da, yabancı yatırımcıların bir ülkede yatırım yapma konusunda göz önünde bulundurması gereken hususlardır. Ev sahibi devletteki doğal kaynakların zenginliği, iş gücünün ucuz olması, yüksek kâr potansiyeli, hükümetin ve halkın yabancı yatırıma sıcak bakması, yatırımcının sermayesini, yabancı bir ülkeye uzun süreli bağlaması için yeterli değildir. Yatırımcının sermayesini, yabancı bir ülkede uzun süre bağlaması için, güven veren bir ortamın da yaratılması gerekir. Yabancı yatırımlar uzun sürelidir, ev sahibi ülkede tesisler kurmayı, ev sahibi devletle uzun süreli bir anlaşmayı ve ev sahibi ülke vatandaşlarının istihdamını gerektirir. Ev sahibi devlet ile yatırımcı arasında, yatırımdan doğan bir uyuşmazlığın çıkması her zaman ihtimal dahilindedir. Bu durumda ev sahibi devletin tutumunun ne olduğunun öngörülebilir olması gerekir. Ev sahibi devletin iç hukuk düzenlemeleri, yabancı yatırımcının uluslararası tahkim mekanizmalarına başvurmasına cevaz vermekte midir? Yoksa yabancı yatırımcıyı, yerel mahkemelere başvurmaya mı zorlamaktadır? Ev sahibi devlet ile yatırımcının kaynak devleti arasındaki İkili Yatırım Andlaşmasında, uyuşmazlıkların çözümlenmesi konusunda hangi tahkim mekanizması öngörülmektedir? Ev sahibi devlet ile yatırımcı arasındaki uyuşmazlıkların çözümünde, en etkin çözüm mekanizmalarından biri hiç şüphesiz Yatırım Uyuşmazlıklarının Halline Dair Uluslararası Merkez; ya da en çok kullanılan adıyla Uluslararası Yatırım Uyuşmazlıklarının Halli Merkezi (International Center for Settlement of Investment Disputes, kısaca ICSID)’dir. Ev sahibi devletin, ICSID Konvansiyonuna taraf olması ve devletlerarası ikili veya çok taraflı andlaşmalarda, yabancı yatırımcılara ICSID’e başvuru yolunu açması, yabancı yatırımcıların ICSID’e başvurmaları konusunda yeterli midir? Ev sahibi devletin, ICSID tahkimine rıza göstermiş olması, bir ön şart olmakla beraber, yabancı yatırımcıların ICSID tahkimine başvurması ve ICSID hakem heyetlerinin, uyuşmazlığın esasına girebilmeleri için yeterli değildir; ICSID Konvansiyonunda ikinci bölümde yer alan, Merkezin yetkisi başlıklı m. 25’te yer alan yetki şartlarının da gerçekleşmiş olması gerekir.

Anahtar Kelimeler: