Özet:

Günümüzde Kızılbaşlık/Alevîlik pek çok ülkede tarihsel süreçteki yeri ve de toplumsal-siyasal yansıması bakımından ciddi bir şekilde tartışılmakta; bu tartışmalar, gün geçtikçe daha karmaşık bir hâl almaktadır. Bu tartışmaların ortaya çıkmasının arka planında tarihsel köklere bağlı olan sorunlar yatmaktadır. Bu sebeple özellikle geçmişten bize intikal eden sorunların köklerinin tespit edilmesi gelecekteki çözüm arayışları için bizi zorunlu kılmaktadır. İşte tarihsel bir olgu olarak Türkler’in İslâm’a girişiyle birlikte yaklaşık X. Yüzyıldan itibaren başlayıp günümüze kadar gelen Alevîlik meselesi acılar üzerine inşa edilen bir sorundur. Bu sorunun devam etmesinin arka planında, tarihsel bir olgu oluşunun yanında yüzyıllar içerisinde çeşitli siyasî, sosyo-ekonomik, dinî ve kültürel farklılıklar içerisinden süzülerek gelmesi yatmaktadır. Dolayısıyla tarihsel köklerin bilinmemesi ister istemez çok yönlü bir Alevîlik tarihi perspektifinin oluşmasını sağlamaktadır. Bu minvalde Kızılbaş kavramının tarihsel süreçte almış olduğu farklı anlamları ortaya çıkarmak önem arz etmektedir. Günümüzde Kızılbaş kavramının pejoratif bir anlam taşıması tarihsel arka planı haiz bir durumdur. Alevîlerin özellikle 16. Yüzyılın başından beri bu kavramı isteyerek ve övünerek kullandıklarını dikkate aldığımızda bu kavramın farklı olaylar sonucu anlam kaymasına uğradığını görmüş olacağız. Tebliğimizde bu kavramın tarihsel sürecine değinirken birincil kaynaklar literatür taramasına ve belge incelemesi yöntemiyle kullanılacaktır. Arşiv belgeleri ve Osmanlı tarihi kaynakları dikkate alınarak örneklerle ifade edilecektir. Kavramın ilk kullanıldığı X. Yüzyıldan günümüze kadarki süreci betimsel bir analiz yaklaşımı yoluyla ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler: