Özet:

Kur’an tercümeleri, Türklerin İslam dinini kabul etmesinden sonra ortaya çıkmış eserlerdir. Türk dilinin tarihî gelişimi içerisinde bu tercümelerin çok önemli bir yeri vardır. Kuran’ın Türkçeye tercümesi değişik şekillerde olmuştur. Bazen tefsir niteliğinde bazen de kelime kelime tercüme teknikleri kullanılmıştır. Kelime kelime yapılan bu tercümeler satır altı veya satır arası olarak adlandırılmaktadır. İncelemesini yaptığımız eser XV. yüzyıla ait bir tefsirli tercümedir. Çalıştığımız eserin ismi Tercüme- i Tefsir-i Ebu’l-Leys es-Semerkandi adıyla da bilinmektedir. Ebu’l-Leys es-Semerkandî tefsirinin 15. yüzyılda Anadolu’da Ahmed-i Dâî, İbn Arabşah ve Ebu’l-Fazl Musa bin Hacı Hüseyin el-İznikî tarafından ayrı ayrı Türkçeye tercüme edildiği kabul edilmektedir. Musa el-İznikî’nin aynı zamanda Hâzin-i Bağdadî’nin Lübâbü’t-te’vîl fî Ma’âni’t-tenzîl’ini Türkçe’ye EnfesülCevâhir adıyla tercüme ettiği de iddia edilir. Bu araştırmada varılan sonuç şudur: Mûsâ el-İznikî, Ebu’l-Leys es-Semerkandî ve Hâzin-i Bağdadî tefsirlerini ayrı ayrı Türkçeye çevirmiştir. Enfesü’l-Cevâhir, İznikî’nin Ebu’l-Leys es-Semerkandî tefsiri tercümesine verdiği isimdir. İbn Arabşah ise İznikî’nin tercümesini kısaltmıştır. Ahmed-i Dâî’ye atfedilen “Tercüme-i Tefsir-i Ebu’l-Leys es-Semerkandî” ise İznikî’nin Enfesü’l-Cevâhir’inin nüshalarıdır.

Anahtar Kelimeler: