Özet:

İslâm tarihindeki en büyük devletlerden biri olan Memlük Devleti (648-923/1250-1517) döneminde ilmî ve kültürel alanda pek çok gelişme sağlanmıştır. Bu gelişmelerin yaşanmasında İslam dünyasının ilmî geleneğinin temayüz ettiği Hicaz, Suriye ve Mısır gibi bölgelerde Moğol istilası ve Haçlı Seferleri’nden dolayı bozulan istikrarın Memlükler’le yeniden sağlanması ve önemli ilim merkezlerinden biri olan Bağdat’ta bulunan ulemânın Şam ve Kahire’ye göç etmesi etkili olmuştur. Bunun yanında Memlük sultanları ve devlet adamlarının ilmî ve kültürel sahadaki destekleri ve âlimlere sağladıkları imkânlar da bu ilmî zenginliğin oluşmasına katkı sağlamıştır. Bu dönemde birçok büyük tarihçi yetişmiş, onların siyasî, idarî, kurumsal, mahallî tarih eserleri, şehir tarihleri, ansiklopedileri, siyer ve biyografi kitapları daha sonra kendi sahalarında vazgeçilmez kaynaklar haline gelmiştir. Yine bu dönemde sadece ilmiye sınıfına mensup olan tarihçiler değil, günümüzdeki general rütbesine sahip büyük emîrler, rütbesiz memlükler, küçük memurlar ve ticaret erbabı gibi toplumun farklı kesimlerinden insanlar tarih kitapları yazmaya başlamışlardır. Bu tarih yazıcılığı faaliyetine Memlük toplumunda yaşayan eğitimli Hıristiyanlar da katılmış ve değerli eserler vücuda getirmişlerdir. Tabii olarak bu tarihçilerin mensup olduğu farklı sosyal sınıflar tarih eserlerinin hem muhtevalarında hem de olayların ele alınış biçimlerinde farklılıklara sebep olmuştur. Bu çalışmada Memlük Devleti döneminde yaşamış Hıristiyan tarihçiler ve eserlerinin İslâm tarih yazıcılığına katkıları üzerinde durulacaktır. İlk olarak, Süryânî müellif el-Mekîn b. el-‘Amîd (ö. 672/1273) başta olmak üzere bu dönem tarih sahasında ön plana çıkan İbnü’s-Sukâ‘î (ö. 726/1326) ve Mufaddal b. Ebü’l-Fedâil (ö. 759/1358) gibi Hıristiyan âlimler ve eserleri tanıtılacaktır. Zira bahsi geçen müellifler eserlerinde bizatihi şahit oldukları olayları birinci ağızdan anlatmakta, kendi dönemleri ile ilgili orijinal bilgiler vermektedirler. Üstelik bu tarihçilerin katkıları sadece Memlük Devleti ve coğrafyası ile sınırlı kalmamış, irtibatları bulunan diğer devletler ve milletler hakkında da oldukça kıymetli malumat sağlamışlardır. Bu çalışma ile gerek umumî tarih gerek biyografi alanında eserler vermiş olan bu Hıristiyan tarihçilerin eserlerinin tanıtılması ve Memlük tarihi araştırmalarında bu eserlerden de istifade edilmesine katkı sağlamak amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler: