Özet:

Mevcut mevzuat ve iş sözleşmeleri hükümlerine göre kıdem tazminatı;az bir yıllık hizmet süresini tamamlayan çalışanın, işten çıkarılması veya emekliliği durumunda kendisine ödenmesi gereken hizmet karşılığı olarak mütalaa edilebilir. Bu karşılık tutarının işveren tarafından nasıl ölçüleceği ve muhasebeleştirileceği ile ilgili olarak ise iki farklı esaslar bütünü söz konusudur. Bunlardan ilki, Tekdüzen Muhasebe Sistemi’nin öngördüğü esaslardır. İşletmeler ya da onlar adına kıdem tazminatı işlemlerini gerçekleştiren muhasebeciler, bu sisteme göre kıdem tazminatı uygulamalarını öteden beri gerçekleştirmektedirler. Ancak TMS 19 Çalışanlara Sağlanan Faydalar standardı, diğer standartların getirdiği gibi, kıdem tazminatıkarşılığı konusunda farklı esaslar getirmiş ve gerek ölçüm gerekse muhasebeleştirme yönüyle belirgin farklılıklar hasıl olmuştur. Bu farklılıkların başında, TMS 19’un kıdem tazminatı ikramiyesinin aktüeryal boyutunuve paranın zaman değerinidikkate alması gelmektedir. TMS 19’da tanımlanmış fayda planı olarak tanımlanan kıdem tazminatının bileşenleri; geçmiş dönem hizmet maliyeti, cari hizmet maliyeti, faiz maliyeti ve aktüeryal kayıp/kazançtır. Kıdem tazminatının hesaplanmasında (karşılık tutarının ölçümünde) çeşitli parametreler ve bu parametrelere ilişkin rasyonel varsayımlardan hareket edilmektedir. İskonto oranı, enflasyon oranı, maaş artış oranı ve personel devir hızı parametrelere dair varsayımlar ile aktüeryal hesaplama gerçekleştirilmekte ve kayıtlar bu ölçüme dayandırılmaktadır. Fakat anılan parametreler için yapılan varsayımlar zaman içinde değişim gösterir ve bu değişim beraberinde aktüeryal kazanç/kayıp meydana getirir. Aktüeryal kazanç/kaybın finansal tablolarda nasıl raporlanacağı ile ilgili olarak TMS 19 yapılan güncelleme sonrası, iki seçenek sunmaktadır. Bunlardan ilki öteden beri mümkün olan kar/zarar içinde raporlama yöntemi, sonradan getirilen yöntem ise, özkaynak içinde raporlama yöntemidir. Bu çalışmanın amacı da işletme faaliyetlerince doğrudan etkilenmeyen, yalnızca parametre değerlerindeki değişimden kaynaklanan aktüeryal kazanç/kayıp tutarının özkaynak içindeki raporlama sürecinin örneklendirilmesi ve halen birçokları için çok yeni ve anlaşılması güç olan bu yönteme açıklık getirilmesidir.

Anahtar Kelimeler: