Özet:

Irak, uzun bir süre İngiltere’nin siyasetinde önemli bir yer tutmuştur.  17. asrın ilk yarısında İngiltere Basra körfezinde faaliyetlerde bulunmaya başladığında bu bölgedeki ham maddeleri elde edeceğini anlamıştı. Basra Körfezine kıyısı olan Irak, dünya ekonomisi için bir köprü gibiydi.  İngiltere, o yüzden Irak’ta ilk başta Mackenzie, Andrew gibi şirketleri kurmaya başladı. Bu şirketler yalnızca ticaretle değil siyasi, sosyal ve ekonomik işlerle de uğraşmaktaydı. Irak’ın stratejik önemi İngiltere’nin gözde müstemlekesi Hindistan’a giden yollar üzerinde olması ile artmaktaydı.  Bir de Abadan’da petrol bulunduktan sonra İngiltere siyasetinden daha önemli bir yere sahip oldu. İngilizler, I. Dünya Savaşı başlamadan önce siyasi ve ekonomik faaliyetler için Mezopotamya’nın kendisi için çok önemli bir ortam olacağını düşünmekteydi.  Bu önemine binaen Lord Curzon 1908 yılında planlar yaptı ki bu Irak’ın güney bölgelerine saldırmak için askeri planları içermekteydi.  1911’ de planı uygulamak için bir kurul oluşturdular. Kurul “Basra ve Faw” şehirlerinin sömürgeleştirilmesi önerisinde bulundu.  1914 yılında Birinci Dünya Savaşı başladığında Osmanlı İmparatorluğu Merkezi ülkelerle birlikte İtilaf Devletlerine karşı savaşı girdi.  Irak da diğer Osmanlı toprakları gibi savaş meydanına dönüştü. Bu da İngiltere’nin Irak’ı sömürgeleştirmesine fırsat verdi. Birinci Dünya Savaşı sırasında Kut’ta aldığı ağır askeri başarısızlığa rağmen İngilizler Irak’ı işgal etmeyi başardılar ve hatta Mondros Ateşkesi sonrasında Musul’u işgal ettiler.  Savaş sonrasında Irak’ta mandater bir ülke olan İngiltere Irak’ta krallık rejimi kurdu.  Ancak İngiliz mandası altındaki Irak’ta bir türlü siyasi, idari ve ekonomik sorunlar son bulmadı.  Bu dönem birçok darbeye ve iç çekişmeye konu oldu.  Bu çalışma 1932 ile 1958 arası Irak’ın siyasi ve idari yapısındaki gelişmeleri konu edinmektedir.

Anahtar Kelimeler: