Özet:

Like carpet weavings, flat weavings started with Turks in Central Asia and spread all over the world from here. Turks decorated their houses and tents with the products like rugs and felts. Also, they used them to be protected from hot, cold and dangerous animals. Flat weavings consist of the products which are weaved by carpet, light rug, zili and sumac techniques. The material of the flat weavings that are displayed in Nakhicevan State Carpet Museum is wool. And, the colours that are used are acquired from vegetable dyes. The products related to Azerbaijan flat weavings in Nakhicevan State Carpet Museum form the subject of this article. The photographs were taken from the museum in 27. 05. 2006. Keywords: Flat weavings, rug, light rug, zili and sumac. Keywords: Flat weavings, rug, light rug, zili and sumac. İki veya daha çok iplik grubunun, çeşitli şekillerde, birbiri arasından, İki veya daha çok iplik grubunun, çeşitli şekillerde, birbiri arasından, altından, üstünden geçirilerek meydana getirilen ürüne dokuma adı verilmektedir. Dokumanınbasit şekline düz bez dokuma veya bezayağı altından, üstünden geçirilerek meydana getirilen ürüne dokuma adı verilmektedir. Dokumanınbasit şekline düz bez dokuma veya bezayağı dokuma adı verilir. Dokumalar, yatay ipliklerin (atkı), dikey iplikler (çözgü) dokuma adı verilir. Dokumalar, yatay ipliklerin (atkı), dikey iplikler (çözgü) arasından, altından, üstünden geçirilerek meydana getirilen ürünlerdir. Desen, arasından, altından, üstünden geçirilerek meydana getirilen ürünlerdir. Desen, atkı iplikleriyle elde edilirse atkı yüzlü dokuma, çözgü iplikleriyle elde edilirse atkı iplikleriyle elde edilirse atkı yüzlü dokuma, çözgü iplikleriyle elde edilirse çözgü yüzlü dokuma adını almıştır (Deniz, 2002: 385). çözgü yüzlü dokuma adını almıştır (Deniz, 2002: 385). Halı dokumalar gibi düz dokumalar da Orta Asya’da Türklerin yaşadığı Halı dokumalar gibi düz dokumalar da Orta Asya’da Türklerin yaşadığı bölgelerde ortaya çıkmış ve buradan tüm dünyaya yayılmıştır. Türkler evlerini ve çadırlarını keçe ve düz dokuma (kilim, cicim, zili, sumak) yaygılarla bölgelerde ortaya çıkmış ve buradan tüm dünyaya yayılmıştır. Türkler evlerini ve çadırlarını keçe ve düz dokuma (kilim, cicim, zili, sumak) yaygılarla süslemişlerdir (Deniz, 2002: 923). Kilim, cicim, zili ve sumak dokuma teknikleri süslemişlerdir (Deniz, 2002: 923). Kilim, cicim, zili ve sumak dokuma teknikleri ile elde edilen ürünler insan yaşamında her zaman önemli olmuştur. Bu nedenle, ile elde edilen ürünler insan yaşamında her zaman önemli olmuştur. Bu nedenle, bilim ve sanat dünyasında bir sanat ürünü olarak yer edinmişlerdir (Koyuncu bilim ve sanat dünyasında bir sanat ürünü olarak yer edinmişlerdir (Koyuncu Okca, 2014: 937). Okca, 2014: 937). Azerbaycan’da halı dokumalara halça, düz dokuma yaygı türündeki Azerbaycan’da halı dokumalara halça, düz dokuma yaygı türündeki dokumalara da palaz denilmektedir. Düz dokuma yaygılar içinde kilim, zili, cecim (cicim), şedde, verni (vemeh) ve sumak dokumalar yaygındır. dokumalara da palaz denilmektedir. Düz dokuma yaygılar içinde kilim, zili, cecim (cicim), şedde, verni (vemeh) ve sumak dokumalar yaygındır. Düz dokumalar, atkıların çözgüler arasından geçiriliş şekillerine göre Düz dokumalar, atkıların çözgüler arasından geçiriliş şekillerine göre kilim, cicim, zili ve sumak tekniklerini oluşturmuşlardır. Azerbaycan halı bilimcisi Latif Kerimov, halı sanatının dört evrede geliştiğini ifade etmiştir. kilim, cicim, zili ve sumak tekniklerini oluşturmuşlardır. Azerbaycan halı bilimcisi Latif Kerimov, halı sanatının dört evrede geliştiğini ifade etmiştir. Birinci evrede, palaz, cicim, şedde üretilmiştir. İkinci evrede, kilim gibi düz Birinci evrede, palaz, cicim, şedde üretilmiştir. İkinci evrede, kilim gibi düz dokuma yaygılar dokunmuştur. Üçüncü evrede, zili, sumak tekniği oluşmuş ve dokuma yaygılar dokunmuştur. Üçüncü evrede, zili, sumak tekniği oluşmuş ve son evrede halı dokuma tekniği gelişmiştir (Paşayeva, 2003: 77). son evrede halı dokuma tekniği gelişmiştir (Paşayeva, 2003: 77). Makalenin konusunu oluşturan ve Nahcıvan Devlet Halı Müzesi’nde Makalenin konusunu oluşturan ve Nahcıvan Devlet Halı Müzesi’nde sergilenen düz dokumalardan biri, Şirvan grubuna ait olan kilimdir. XX. yüzyılın başlarında dokunmuş olduğu düşünülmektedir (Fotoğraf 1). Yer yaygısı olarak sergilenen düz dokumalardan biri, Şirvan grubuna ait olan kilimdir. XX. yüzyılın başlarında dokunmuş olduğu düşünülmektedir (Fotoğraf 1). Yer yaygısı olarak dokunmuştur. Kilimin çözgü ve desen iplikleri yündür. Doğal boyalarla dokunmuştur. Kilimin çözgü ve desen iplikleri yündür. Doğal boyalarla boyanmış iplikler kullanılmıştır. boyanmış iplikler kullanılmıştır. Bir kalın bordürü vardır. Bordürün zemin rengi kahverengidir. Burada, Bir kalın bordürü vardır. Bordürün zemin rengi kahverengidir. Burada, karanfil motifi kullanılmıştır. Bordürü içten ve dıştan çevreleyen, çakmak motifinden oluşan bir suyolu bulunmaktadır. Kilimin zemini kırmızıdır. karanfil motifi kullanılmıştır. Bordürü içten ve dıştan çevreleyen, çakmak motifinden oluşan bir suyolu bulunmaktadır. Kilimin zemini kırmızıdır. Zeminde, üç defa üst üste tekrarlanan kare çengelli madalyon (bereket motifi) Zeminde, üç defa üst üste tekrarlanan kare çengelli madalyon (bereket motifi) vardır (Motif 1). Bu motifin içerisine, oğ damgası iki değişik şekilde vardır (Motif 1). Bu motifin içerisine, oğ damgası iki değişik şekilde yerleştirilmiştir. Ortadaki bereket motifinin içindeki oğ damgasının aralarında yerleştirilmiştir. Ortadaki bereket motifinin içindeki oğ damgasının aralarında pıtrak motifi yer alır. Bu damganın alt ve üst uçunda ise, birer kuş figürü pıtrak motifi yer alır. Bu damganın alt ve üst uçunda ise, birer kuş figürü bulunmaktadır. Üst ve alt bereket motiflerinin içindeki oğ damgalarının uçunda bulunmaktadır. Üst ve alt bereket motiflerinin içindeki oğ damgalarının uçunda

Anahtar Kelimeler: