Özet:

Bu çalışmada, XVIII. yüzyıl Osmanlı dil bilginlerinin, kullandıkları kaynaklar ile uyguladıkları yöntemlerden hareketle Arap dili alanına sağladıkları katkının tespiti hedeflenmektedir. Bu amaçla Gölpazarlı Mehmed Selîm Efendi’nin hayatı ele alınmış ve eserlerinden şiir zarureti ile kaside şerhi konulu olanları kaynak ve yöntem bakımından incelenmiştir. Mehmed Selîm Efendi, kesin olmamakla birlikte, 1661-1665 yılları arasında İstanbul’da doğmuştur. Kaynaklarda, babasının haricindeki aile fertleri hakkında yeterli bilgi mevcut değildir. İlk tahsilini, babasından, aldığı tahmin edilmektedir. İyi bir eğitimden geçmiş olan Mehmed Selîm Efendi, 1690-1722 tarihleri arasında III. Ahmed Kütüphanesi’ndeki des-i ammlık görevinin haricinde İstanbul’da farklı medreselerde muhtelif unvanlarla müderris olarak çalışmıştır. Bunun haricinde nişancılık/tuğrakeşlik, mektupçuluk, kadılık ve fetva eminliği gibi vazifeleri de yerine getirmiştir. Mehmed Selîm Efendi, ikisi şerh olmak üzere beş eser kaleme almış olup bunlardan üçü günümüze ulaşmıştır. Bunlardan biri, Âmilî’nin (ö. 1031/1662) matematik konulu eserinin yüzölçümü bölümünün şerhi diğerleri ise bu çalışmada ayrıntılı olarak incelenecek olan Köprülüzâde Abdullah Paşa (ö. 1148/1735) tarafından Şeyhülislam Feyzullah Efendi (ö. 1115/1703) için kaleme aldığı kasidenin şerhi ile şiir zarûreti içerikli olandır. Çalışma, giriş kısmı ile müellifin hayatının muhtasaran ele alındığı birinci, eserlerinin muhteva, kaynak ve yöntem yönünden ayrıntılı olarak tanıtıldığı ikinci bölüm ile değerlendirmenin yapıldığı sonuçtan oluşmaktadır.

Anahtar Kelimeler: