Özet:

“Kadın” kavramı bir cinsiyet şekli olarak erkeğin eşiti iken onun kültürel bir olgu olarak şahsına özgü bir geçmişi vardır. Tarihsel süreç içerisinde kadın bazı toplumlarda özgürlük, esaret, bereket gibi anlamları temsil ederken bazılarında ezoterik mesajların iletildiği bir sembol olarak görülmüştür. Kültürel, dinsel ve geleneksel yaklaşımların ‘kadın’a yüklediği anlamın sürekli değişmesi kadının sadece bir cinsiyet olarak değil aynı zamanda toplumsal bir olgu olarak da tanımlanmasına yol açmıştır. “Kadın” olgusu üzerine yapılan çalışmaların bu olguyu toplum süreçleriyle paralel bir ilişki içerisinde ele alması bundandır. Bazı belgeler eski toplumlarda; kimi zaman kadının felaketin habercisi olarak görüldüğü, insan olup olmadığının tartışıldığı hatta bazılarında insandan sayılmadığını göstermektedir. Bundan yola çıkan bazı araştırmacılar kadın olgusuna yönelik tarihi bakış açısında İslam medeniyeti ile büyük ve olumlu bir kırılma yaşandığını ve kadının günümüz modern toplumlarında sahip olduğu hakların da bu kırılma sürecinin bir devamı olarak okunması gerektiğini ileri sürmüşlerdir. Bunlara göre Kur’an’da genel durumdan bahsedilirken kadın ile erkeğin eşit mesafede muhatap alınması ve bunun Sünnet aracılığıyla pekiştirilmesi, toplumda _kadın-erkek dengesinde_ eşitleyici bir geleneğin oluşması için başlangıç görevi görmüştür. İslam toplumlarında kadına yönelik olumsuz tutum ve davranışların nedeni ise Kuran ve Sünnet geleneğinin yanlış okunmasından kaynaklanmaktadır. Alan taramasına dayanan bu araştırma - yukarıdaki izleğe uygun olarak- ilk aşamada “kadın” olgusuna tarihsel süreçler ve kültürel farklılıklar içerisinde bakmayı deniyor. Bu bağlamda eski medeniyetlerde kadına yönelik düşüncelerden yola çıkıyor ve tarihsel bir süreç izleyerek İslam medeniyetine kadar geliyor. İkinci aşamada Müslüman toplumlarda kadına yönelik tutum ve davranışlar panoramik bir bakışla inceleniyor. Burada başta Kuran-ı Kerim olmak üzere İslam dininin temel kaynakları referans noktası olarak alınıyor ve toplumsal tutumlar ile referans noktaları arasındaki ayrışma çizgileri irdeleniyor. Metnin özgün noktasını ise kadın olgusuna bütün tarihsel süreçleri ve kültürel farklılıkları birleştirerek bakma çabası oluşturuyor. Burada, “kadına yönelik toplumsal tutumlarda doğrusal ve pozitif bir ilerleme süreci var mıdır ve İslam medeniyeti bu sürecin neresinde durmaktadır?” soruları araştırmanın ana temasını teşkil ediyor.

Anahtar Kelimeler: