Özet:

Bu makale, hutbelerin (cami hutbelerinin) katılımcıların bilişe dair süreçleri (anlama, tefekkür, duygulanma, ikna olma, davranışa yansıtma kararını verme) üzerindeki etkileri incelemektedir. Bunun için 2012-2013 yılları arasında Türkiye’de 20 hafta boyunca 10 farklı ilçede sürdürülen ampirik bir araştırmadan elde edilen verileri kullanıyoruz. Hutbelerin oluşturulma ve kavranış tarzına bir göndermeyle bilişe dair süreçlerin iki aşamasının olduğunu savunuyoruz: bunlardan ilki imamların hutbelerine dahil ettikleri tematik konularla oluşturduğu söylemler, ikincisiyse bu söylemlerin Cuma namazlarına katılanlar tarafından anlaşılması.  Yanıt aranan araştırma sorusu, bilişe dair süreçlerin birinci aşamadan ikinci aşamaya nasıl evrildiği. Böylesi bir evrilmeyi test etmek için makalemizde iki hipotez öne sürüyoruz. Bunlardan birincisi, dinleyiciler arasındaki bilişe dair süreçlerin, imamın hutbesindeki dini söylemlerini cemaatin içinde konuşlandığı özel sosyo-ekonomik bağlamla ilişkilendirdiği ölçüde evrilmesi. İkincisi ise, dini söylemin formüle ve icra edildiği, form ve mekânsal düzenlemenin, bilişe dair süreçleri etkilemesi. Ampirik verilerin irdelenmesinden sonra makalemiz; cemaatlerin konuşlandığı sosyo-ekonomik bağlam ve hutbelere katılan dinleyicilerin sosyo-ekonomik altyapıları gibi dış etkenlerden çok, dinleyicilerin ifade ettiklerine göre, imamların otorite figürü olarak rollerinin hutbelerin kavranışını etkilediğini gösteriyor.

Anahtar Kelimeler: