Özet:

ÖZET Hava kirliliğinin önlenmesi için alınacak tedbirlerin yeterliliği, meteorolojik parametrelerin yıl içindeki salınımların tam olarak saptanması ve yörenin topografik koşullarının iyi bilinmesiyle mümkün olabilir. Böylece hangi hava koşullarının, hava kirliliğini ne kadar etkileyebileceği önceden bilineceğinden, kirlenmeye neden olan emisyon kaynaklarının programlanmış kontrolleri de sağlanabilecektir. Kütahya, kentte hava kalitesi ölçümlerinin başladığı 1989 yılından itibaren Türkiye 'nin havasıkirli illeri arasında, ilk sıralarda yeralmaktadır. Bu araştırmada Kütahya'nın topografik ve klimatik özellikleri ayrıntılı olarak incelenmiştir. Ölçüm yapılan tüm yıllara ait istatistiklerin değerlendirilmesi ve bunların topografik ve klimatik parametrelerle ilişkilendirilmesi sonucunda bazı önemli bulgular elde edilmiştir. Kentteki hava kirliliğinin önlenmesi için alınacak tedbirlere temel oluşturacağını düşündüğümüz bu bulgulara göre, kentin içerisinde yeraldığı Kütahya Ovası'nın hava sirkülasyonunun güç olduğu, çevresi dağlarla kuşatılmış havza jeomorfolojisine sahip olması ve orografik hatların hakim rüzgar yönüne dik uzanması başlıca topografik olumsuzlukları oluştururken; yine jeomorfolojik yapının denetlediği dinamik kökenli inversiyon oluşumları, emisyon miktarının artış gösterdiği kış aylarında yerel basınç değerlerinin ve nem oranının yüksek, sisli ve kapalı günler sayısının fazla olması, hakim yön olan WNW rüzgarının endüstriyel ve ısınma kaynaklı emisyonları şehir üzerinde biriktirmesi ve kuvvetli rüzgarlı gün sayısının az olması ise kentte hava kirliliğinin etkilerini artıran başlıca klimatik olumsuzluklar olarak tespit edilmiştir. Bunların yanı sırafazla yağışın, emisyon miktarının da yüksek olduğu kış aylarında gerçekleşmesi ve kentteki hava kirliliğinin dağıtılmasında etkili yön olan güney sektör rüzgarlarının, aynı zamanda yıl içindehızlı esen rüzgar olmaları hava kirliliğini olumlu etkileyen klimatik özellikler olarak belirlenmiştir. ABSTRACT The adeauacy of the precautions against air pollution can be possible by determining exactly the changes of meteorological parametres throughout the year and the topographical conditions of the region. Thus, estimating the effects of climatic conditions on air pollution will attribute to the provision of programmed controls över emission sources.  Since air auality measurements of the city started in 1989, it has been observed that Kütahya is one of the most polluted cities in Turkey. Detailed studies have been done on the Topographic and climatic features of Kütahya. Some essential data were obtained as a result of the evaluation of statistics belohging to measurements of whole years and relating these result to topographical and climatic parametres. According to these data which are supposed to be the base offuture precautions against air pollution in the city, the difficulty of air circulation on Kütahya Plain where the city is located, basin geomorphology of city surrounded by mountains and orographical lines which lie upright to the dominant wind directions are the main topographical disadvantages. Furthermore; dinamic based invertion formations controlled by geomorphological structure, highness of local pressure values and moisture rate in winter when the emission amount increases, majority offoggy days, accumulation of industrial and heating emissions över the city by dominant WNW wind and the minority of days with strong winds are the main climatic disadvantages increasing the effects of air pollution in the city. Besides; the facts that it most rains in winter when the emission amount is high and south sector winds, the ejfective direction to disperse air pollution are the strongest winds throughout the year, are the climatic factors that have positive effect on air pollution.

Anahtar Kelimeler: