Özet:

Bu makalenin amacı, bir aktivist olarak Hasan Basri Çantay’ın düşüncesinde yer alan bazı pratik ahlâk temalarının semantik analizlerini yapmaktır. Çantay’ın hayatı, eserleri ve kişiliğiyle ilgili kısa bilgiler verilerek başlanan makalede ele alınan pratik ahlâk temalarının semantik analizleri, sosyal bütünleşme ve sosyal çözülme ile din arasındaki ilişki dikkate alınarak yapılmaya çalışılmıştır. Bu kapsamda ‘(i) hoşgörülü olmak, (ii) iyiliği emretmek- kötülüğü yasaklamak, (iii) kötülüğe iyilikle karşılık vermek, (iv) yetimi korumak’ gibi sosyal bütünleşmeye vurgu yapan ahlâkî değerler ile ‘(i) nifak/sosyal düzeni bozmak, (ii) dalkavukluk yapmak, (iii) evlilik dışı cinsel ilişkide bulunmak, (iv) içki içmek vb zararlı alışkanlıklar’ gibi sosyal çözülmeye vurgu yapan ahlâkî problemler din ile ilişkilendirilerek ele alınmıştır. Sonuç olarak, etno-metodolojik ve nomotetik yaklaşımlara dayalı pratik ahlâk temalı düşüncelerini oluşturan Çantay’ın, (a) yaşadığı dönemin bireysel ve sosyal sorunlarına ilgi duyduğu; (b) ülkenin savaş dönemi ve sonrasındaki çözüm bekleyen sorunlarına dinsel ve etik değerler çerçevesinde pratik çözüm önerileri içeren ‘sosyal ahlâk reçeteleri’ sunmaya çalıştığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler: