Abstract:

İnsan hakları ihlallerinin insanlık tarihi kadar eski olduğunu ifade edebiliriz. Hz. Adem’in çocuklarından Kabil’in Habil’i öldürmesiyle başlayan insan hakları ihlalleri günümüze kadar süregelmiştir. Fakat insanoğlu tarihinin hiçbir döneminde bu denli yaygın ve sistematik bir hak ihlaline maruz kalmamıştır. Sözlerin aciz kaldığı günümüz insan hakları ihlallerini, bu hakların savunucularının bizzat kendilerinin işlemeleri samimiyet testinin sonuçlarını ortaya koyması noktasında önemli verilerdir.    “İnsan özgür doğdu ve her yerde zincire vurulmuş bir durumda”  Dünyanın her yanında insan, en katıksız köleliğe gömülmüş durumda. Yumuşak ya da acımasız, açık ya da sinsi, bedeni sakatlayan ya da binlerce şekilde ona gem vuran, bilinci yok edene kadar eğip büken ve var oluşları en ince kıvrımlarına kadar belirleyen kölelik. Daha önce yöresel uygulamalarının görüldüğü insan hakları kavramının özellikle 20. yüzyılla birlikte uluslarüstü bir nitelik kazandığını ifade edebiliriz. Artık ulusal irade meşruiyetin yegane kaynağı olarak görülmemektedir. Yönetimler uygulamalarında insan haklarına yer verdikleri ölçüde meşru, ülke anayasaları, insan hakları ile ilgili hükümlere yer verdikleri oranda değer kazanmaktadırlar.   Bu anlayışın bir yansıması olarak Osmanlı devleti de gerek dış baskılar ve gerekse iç gelişmeler neticesinde anayasal yapılanma sürecine girmiş ve insan hakları konusunda önemli anayasal güvenceler getirmeye çalışmıştır. 1876 Kanun-i Esasi ise insan hakları konusunda daha doğrusu insan haklarının anayasal boyutta ele alınması noktasında bir dönüm noktası olduğu görülmektedir. Çalışmada insan haklarının gelişimi Türk Anayasalarından iki kesit alınarak ortaya konulmaya çalışılmıştır. İlk kesit insan hakları kavramının anayasal düzlemde ilk karşılığını bulduğu 1876 anayasası ikinci kesit ise insan haklarına ilişkin hak ve özgürlüklerin zirveye ulaştığı 1961 anayasası olmuştur.  

Keywords: