Abstract:

Bir anlatıyı, bir fıkrayı, bir türküyü belirli bir kültür topluluğuna ait kılan o topluluğun dili, o dile ait deyimler, atasözleri, hazır kalıplar başta olmak üzere topluluğun o ürüne kattığı ulusal veya bölgesel/mahalli unsurlardır. Bu unsurlar o topluluğun aynı zamanda üslubudur. Bu üslup ise yörenin/bölgenin öz-malı olarak Kültürel kodları sayılabilecek gelenekler, görenekler, inanışlar, yöreye ait kişi adları, yer adları, hayatın geçiş aşamaları ve bu aşamalar etrafında oluşan inanmalar olarak sayılabilir. Çok yönlü bir kişilik olarak fıkralarında gördüğümüz Hoca’nın, ona bağlı olarak anlatılan anlatılarda yaşadığı toplumun değer yargılarını, hayatı anlama ve anlamlandırma çabalarını buna bağlı olarak yaşam biçimini ve değer yargılarını görmemiz mümkündür. Onun anlatılarında bayram gününe özel yemekler pişirilmesi, düğün gelenekleri, türbe ziyaretleri, türbe toprağının şifa niyetine kullanılması, misafirperverlik ve daha pek çok kültürel unsur farkındalık olarak gelecek kuşaklara aktarılan kültürel kodlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Türk Milleti değer verdiği insanların ölümünden sonra da hatırasını çeşitli yollarla yaşatmıştır. Ölümünden sonra Hoca hep saygı görmüş yer yer evliya mertebesine çıkarılmış, onunla ilgili pek çok inanışlar ortaya çıkmıştır. Fıkraları bir yana ölümünden sonraki inanışlar bile başlı başına folklorik malzeme ihtiva etmektedir. “ Yağmur yağmadığı zaman Akşehirlilerin Hocanın türbesine gidip yağmur duası etmeleri; Hocanın mezarından alınan toprağın göz ağrısı ve sıtmaya iyi geldiğine inanılması; düğünü olacak gençlerin davetiye dağıtma işini Hocanın mezarını ziyaret edip düğüne davet etmeleriyle başlatmaları; yeni doğan çocukların göbek bağının Hocanın türbesine gömülmesi ( Hoca kadar zeki, hoşgörülü olsun diye) ve daha pek çok inanış günümüzde hala uygulanan/inanılan uygulamalar olarak görülmektedir. Bu yazıda folklor ilminin yöntemlerinden yararlanılarak büyük bir şahsiyet olan zaman üstü statüdeki Hoca’nın fıkralarındaki folklorik unsurlar tespit edilerek bu unsurları değişen/değişmeyen yönleri sebepleriyle birlikte irdelenmeye çalışılacaktır.

Keywords: