Özet:

Ortadoğu, 19 Mayıs 1916’da Büyük Britanya ve Fransa tarından hazırlanan Sykes Picot Anlaşması ile bölünen Osmanlı İmparatorluğu üzerinden yeniden şekillenmiştir. Araplar, imparatorluktan sonra mutlak özgürlüğü beklerken, tarih ne yazık ki bu beklentinin yalnızca Bin Bir Gece Masallarında yer almış bir öykü olduğunu göstermiştir. Bu anlaşma bir bölgeyi silmiş; bunu diğer bir başkasının yerine koymuş ve bu süreçten itibaren Ortadoğu, Arap Baharı olarak adlandırılan döneme kadar totaliter rejimlerce yönetilmiştir. Arap Baharı ayaklanmaları bölgedeki çoğu totaliter rejimi ve kurumları derinden sarsmıştır. Zira toplamda 18 ülke bu ayaklanmalardan etkilenmiştir; Cezayir, Bahreyn, Mısır, İran, İsrail ve Filistin Bölgeleri, Ürdün, Kuveyt, Lübnan, Libya, Fas, Umman, Katar, Suudi Arabistan, Suriye, Tunus, Türkiye, Birleşik Arap Emirlikleri ve Yemen. Bahreyn, Mısır, Suriye, Libya, Tunus ve Yemen gibi ülkeler bu ayaklanmalardan ağır bir şekilde etkilenirken, Birleşik Arap Emirlikleri ve İran gibi ülkeler daha az hasar ile bu süreci atlatmışlardır. Yine de Arap Baharı kitlesel dönüşüm anlamında, Sykes Picot’dan sonra Arap coğrafyasında meydana gelen en büyük ikinci olaydır. Sykes Picot’un aksine Arap Baharı dış müdahaleden bulunulmadan halk tabanlı başlatılmıştır. Daha önceden de belirtildiği gibi Sykes Picot, Arap bağımsızlığının aksine atılan bir adımdır; benzer şekilde, Arap Baharı’nın hali hazır sonuçları göz önüne alındığında; ne Mısır’da Muhammed Mursi ve Müslüman Kardeşlere karşı yapılan anti demokratik hareketler, ne de Suriye’deki mevcut iç savaş Arap Baharının geleceği için olumlu gelişmeler olarak durmamaktadır. Bu makale, Türkiye Cumhuriyeti Devletinin kurulmasından itibaren bölge ve Arap devletleri ile oluşturduğu algıyı ve gelişmeleri açıklamaktadır. Bu noktada, Atatürk döneminden Arap Baharı dönemine kadar meydana gelen önemli gelişmeler incelenecektir. Arap Ortadoğu’su ve Türkiye arasındaki ilişkilerin tarihsel arka planı verildikten sonra makalede, Arap Baharından ağır bir şekilde etkilenen devletlere değinilerek, Türkiye’nin Suriye’ye yönelik insani diplomasisi açıklanacaktır.

Anahtar Kelimeler: