Görüntüleme
54
İndirme
12
Fars asıllı Sâlih b. Abdülkuddûs, sosyo-kültürel, ilmî ve entelektüel yapısıyla dinlerin ve öğretilerin karşılaşma merkezi olan Basra’da dünyaya gelmiştir. O, din, siyaset ve edebiyata önem veren bir ailede yetişmiştir. Basra’nın sahip olduğu zengin bilimsel birikim ve kültürler arası entegrasyon, onun ilmî ve fikrî gelişimine önemli ölçüde etki etmiştir. Tarihî süreçte ise daha çok edebî kimliğiyle öne çıkmış entelektüel bir şahıstır. ‘Mezhebî’, ‘politik’, ‘hikemî’, ‘didaktik‘ ve ‘özlü/veciz’ şiir türleri, edebî yazılarının ana temasını oluşturmuştur. Tarih ve tabâkat yazarları tarafından kendisine çeşitli isimler izafe edilmiştir. “Şâirlerin hâkimi, sokak vâizi, kıssacı, mütekellim ve filozof” bunlardan birkaçıdır. Sâlih, felsefî eserlerin tercüme edilmesinden önce, dönemin diyalektik tekniği olan ‘edebî kelam’ın önemli temsilcilerinden biri olmuştur. Bu nedenle şair ve edip kimliği yanında Basra’nın altı kelamcısından biri olarak da zikredilmiştir. Sâlih, yaşadığı düşünsel değişim neticesinde sadece kelam, felsefe ve soyut düşünceyle meşgul olan birisi değildir. Aynı zamanda her türlü olumsuzluk karşısında fikren politika ve toplum eleştirmenliğine soyunan reformist bir düşünürdür. Sâlih’in toplumsal ıslaha, adalet ve eşitliğe çağıran şiir ve sözleri, siyasî otorite tarafından tehdit olarak algılanmış ve zındık olduğu ithamıyla da öldürülmüştür. Kaynaklarda zındık olduğu için öldürüldüğü genel kabul olsa da konu hakkında spekülatif bilgiler de oldukça fazladır. Fars asıllı olması nedeniyle etnik bir ayrımcılığa maruz kaldığı veya düalist felsefenin düşünürü ve Maniheist inancın müntesibi olduğu iddiasıyla katledildiği bunların iki örneğidir. Fakat Sâlih’in öldürülme sebebi, ne itikâdî tercihi ne de etnik kökenidir. Onun sosyal ahlaka, fikrî gelişime, özgürlüğe ve toplumsal aydınlanmaya motive eden şiir ve sözleri, siyasî erk için tehdide dönüşmüştür. Öyle ki halkçılık hareketi olan Şuûbiyye saflarında Arap milliyetçiliğine ve ayrıcalığına karşı çıkması böylece adalet ve eşitliğin toplumun tüm katmanlarına yayılmasını talep etmesi siyasî kovuşturmaya tabi tutulmasına neden olmuştur. Bu süreçte yönetim ise zındıklık ithamını devreye sokarak muhalif olan her sözü susturmanın en kolay yolunu seçmiştir. Özellikle Abbasîlerle birlikte zındık kavramı, dinî ilgisinden hızla uzaklaşarak siyasî bir kavrama dönüşmüştür. Neticede Basra’da ilmî ve fikrî düzeyde yürütülen akademik tartışmalar siyasetin eliyle fiilî alana taşınmış, eleştiri ve şiddetin dozu da artmıştır. Öncelikle bilimsel ve bürokratik unsurlarıyla devlet, takiyye yoluyla İslam’ın aslî ilkelerini tahrif etmeyi hedefleyen zanâdıka öğretisiyle fikrî ve fiilî bir mücadeleye girişmiştir. İslamî değerleri yıkmayı hedefleyen zanâdıkaya karşı bu politik tavır makul karşılansa da zamanla zındıklık ithamının alanı daha da genişletilmiş; muhalif olan her hareket bu kapsamda değerlendirilmiştir. Sâlih de şiir ve sözlerinde Senevîyye inancını gizlediği iddiasıyla zındıklık ithamına maruz kalan şahıslardan yalnızca biri olmuştur. Oysa şiirlerinin ana teması incelendiğinde Allah’a imana, ahiretin hakikatine, hesap şuuruna, sorumluluğa, adalete, eşitliğe, özgürlüğe vb. çağrının olduğu ilk dikkati çeken vurgulardır. Hatta şiirlerinde ayet ve hadislerden iktibasta bulunması, onun Müslüman olduğunu kanıtlar niteliktedir. Buna rağmen bazen şiirleri yorumlanarak zındık olduğuna kanıt olarak sunulmuş; bazen de hakikati söylese de takiyye yaptığı iddiasıyla ifadeleri gerçekçi bulunmamış ve sonuçta öldürülmüştür. Bütün bu olguları dikkate alarak makalemizde, Sâlih hakkında nakledilen bilgi ve rivayetlerin mantıksal olarak tutarlılık analizini yapmaya gayret edeceğiz. Onun edebî söylemleri, dinî kimliği ve siyasî tutumundan hareketle kendisine yöneltilen zındıklık ithamının hakikatini irdeleyeceğiz. Sonuçta kendisine nispet edilen negatif itikâdî niteliğin, gerçekten bir itham mı yoksa hakikat mi olduğunu analitik bir çıkarsamayla tespite çalışacağız.
Farsic Salih B. Abdülkuddûs was born in Basra, the meeting center of religions and teachings with its socio-cultural, scientific and intellectual structure. He grew up in a family of importance for religion, politics and literature. Basra’s wealth of scientific knowledge and inter-cultural integration has significantly influenced its scientific and intellectual development. In the historical process, he is a more literary person with his intellectual identity. The poems ‘Mezhebî’, ‘politics’, ‘historic’, ‘didactic’ and ‘visual/visual’ are the main themes of their literary writings. He has been given various names by the historians and class writers. “The judge of the poems, the street wizard, the crater, the mutualist and the philosopher” are some of them. Before the translation of the philosophical works, Salih was one of the important representatives of the dialectical technique of the time. Therefore, the poet and his identity are also mentioned as one of Basra's six vocals. As a result of the thought change he has lived, he is not just a person who is engaged in calm, philosophy, and abstract thinking. At the same time, he is a reformist thinker who, facing all kinds of negatives, deals with political and social criticism. The poems and words of Saleh calling for social justice, justice and equality, were perceived as a threat by political authority and also killed by the accusation of being blasphemy. Although the general recognition that he was killed because the sources were narrow, speculative information about the subject is also quite a lot. These are two examples of those who were subjected to ethnic discrimination because of their origins or killed by the claims that the dualist philosophy was a thinker and the Manichist belief was a monthesis. But the cause of the murder of Saleh is neither the preference of it, nor the ethnic origin. His poems and words that motivate social morality, mental development, freedom and social enlightenment have become a threat to the political man. So that the opposition to Arab nationalism and its privileges in the Shuubiya ranks, the populism movement, has led to the political prosecution of the demand for justice and equality to spread to all layers of society. In this process, the administration has chosen the easiest way to silence every word opposed by activating the blasphemy accusation. Specifically with the Abbasians, the conception of the wicked has quickly turned away from religious interest into a political concept. Finally, the academic discussions conducted at the scientific and intellectual level in Basra have moved to the real sphere with the hands of politics, and the dose of criticism and violence has also increased. First of all, with its scientific and bureaucratic elements, the state has entered into an intellectual and practical struggle with the doctrine of the Nazadka, which aims to destroy the original principles of Islam through the maxi. If this political attitude against the blasphemy aimed at destroying Islamic values is reasonable, the scope of blasphemy blasphemy has been further expanded over time; every movement that is opposed has been assessed in this scope. He was only one of the people who had been accused of misconduct in his poems and words, claiming that he had hidden his faith in Seneviya. But when the main theme of his poems is studied, the faith in Allah, the truth of the Hereafter, the accounting consciousness, the responsibility, the justice, the equality, the freedom, etc. It is the first point of the call to be observed. In his poems, the Qur’an and the Qur’an revealed that he was a Muslim. Nevertheless, sometimes the poems were presented as proof that they were narrated by interpretation; sometimes, even if he said the truth, his claims were unrealistic, and he was eventually killed. Considering all these facts in our article, we will strive to make a logical analysis of the consistency of the information transmitted about the Sahih. We will see the truth of his literary speech, his religious identity and his political attitude by moving towards him. After all, we will try to determine with an analytical output whether the negative attitude that is relative to it is a real accusation or a truth.
Alan : İlahiyat
Dergi Türü : Uluslararası
Makale Detay 
Benzer Makaleler
Dergi Bilgisi
Eseri Dinleyin
Alıntı Yap
Bu Sayfayı Yazdırın
Paylaş
Mendeley
