Özet:

I. Dünya Savaşı, asırlardan beri devam eden Türk-Rus mücadelesinde son safhayı teşkil etmektedir. Rusya’nın hedefi Osmanlı Devleti’ni ortadan kaldırarak boğazları ele geçirmek ve Doğu Anadolu üzerinden Basra Körfezi’ne ve Doğu Akdeniz’e inmekti. 1915-1916 yıllarında Vilayât-ı Şarkiye’nin büyük kısmı Rus istilasına uğradı. Ekim 1917’de patlak veren Bolşevik İhtilali’ne kadar şehirler ve köyler Rus ordusu ve Taşnak çetelerinin elinde acı günler yaşadı. Sovyet İhtilali Çarlığa son verirken 3 Mart 1918’de imzalanan Brest-Litovsk Antlaşması ise Osmanlı Devleti’ne doğu vilayetlerini kurtarma fırsatı tanıdı. Osmanlı ordusu Taşnak katliamlarına son vermek üzere harekâta girişerek yaklaşık iki ay içinde bölgeyi kurtardı. Yeni dönemde mülki teşkilatın kurulması, iaşe, muhacir, halkın refahının artırılması ve bazı askeri ve idari muafiyetlerin tanınması gibi konular hükümetin önceliklerini meydana getirdi. Hükümetin almaya çalıştığı pek çok önlem mülki teşkilatların tesisinde yaşanan sıkıntılardan dolayı zayıf kaldı. Savaşın devam ediyor olması söz konusu adımlara da ciddi bir darbe indirdi.

Anahtar Kelimeler: