Abstract:

 Clauson’un An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish /13. Yüzyıl Öncesi Türkçenin Etimolojik Sözlüğü adlı çalışmasında hapax legomenon (tek örnek) olarak adlandırılan birçok sözcük ile karşılaşılmaktadır. Yundak sözcüğü de bu tek örnek sözcüklerden yalnızca biridir. Bu çalışmada Divanü Lûgat-it-Türk ’te yalnızca bir kez geçtiği için tek örnek olarak kabul edilen yundak “at gübresi” sözcüğü üzerinde durulmaktadır. Çalışma iki başlık altında toplanmaktadır. Birinci bölümünde tarihî metinlerde pek çok kez tespit edilmiş olan yunt / yont / yond sözcüğü üzerinde durulmakta ve sözcüğün şu anlamları verilmektedir: “Belli bir türe, cinse ait at; on iki hayvanlı takvimde “at” için kullanılan hayvan adı, at yılı, at günü; vahşi, eğitilmemiş kısrak; otlakta otlayan atların tümü; kısrak”. Sözcük, modern Türk dillerinden Sarı Uygurcada yot /yöt / yut “at, 12 hayvanlı takvime ait yıl adı” olarak varlığını sürdürürken Türkiye Türkçesinin ağızlarında ise yunt / yont / yond “damızlık eşek; at; başıboş hayvan” biçiminde yaşamaktadır. Çalışmanın ikinci bölümünde ise yundak sözcüğünün tek örnek olmadığı Sarı Uygurcadaki yindak, yondak, yomdak, yontak ve yuntak biçimleri ile tanıklanmaktadır. yunt “at” sözcüğünün küçültme biçimi olan yundak sözcüğünün Sarı Uygurcada yalnızca “gübre” anlamında değil aynı zamanda ata ait birtakım anlam genişlemeleri ile “atın kuyruğu” anlamında yaşadığı görülmektedir. Ayrıca sözcük, Sarı Uygurlarda Şamanizme ait bir unsur olarak Şaman törenleri sırasında da kullanılmaktadır. Bu çalışmada, yundak sözcüğünün Sarı Uygurcadaki bütün bu kullanımları metinler eşliğinde verilmektedir.

Keywords: