Özet:

Dünyada dış ticaretin serbestleştirilmesine yönelik çalışmaların temelini 1947 yılında imzalanan ve bugün Dünya Ticaret Örgütü’nün kapsamında yer alan Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması oluşturmaktadır. Gerek bu anlaşmanın maddeleri gerekse Dünya Ticaret Örgütü dünyadaki uluslararası ticaretinin önündeki engellerin kaldırılarak serbestleşmesi amacıyla politikalar geliştirmekte ve çalışmalar yapmaktadır. Dünyada dış ticaretin serbestleşmesi için uluslararası ticarette tarifeler dışındaki her türlü engelin kaldırılması amaçlanmaktadır. Tüm bu çalışmalara rağmen dünya ülkelerinde dış ticaret engeli olarak tarifeler dışında birçok engel bulunmaktadır. Bunlar arasında gümrüklerde uygulanan firmalara gerek maliyet olarak yansıyan gerekse zaman kaybına neden olan prosedür uygulamalar da yer almaktadır. Bu çalışmada gümrük prosedürlerinin gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde etkinliği değerlendirilmiş ve tarife dışı engel olarak gümrük prosedürleri için geçen süreler karşılaştırılmıştır. Bunun için BRICS ülkeleri olan Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika’da gümrükte geçen süreler ABD ve Avrupa Birliği ülkelerinde geçen sürelerle grup ortalamaları alınarak karşılaştırılmıştır. Ayrıca prosedürel uygulamaların etkinliğini değerlendirmek için de Dünya Ekonomi Forumu Küresel Rekabet Raporu verilerinden yararlanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre dünyada gelişmiş ülkelerde gümrük prosedürlerinin daha etkin olduğu gelişmekte olan ülkelerde ise gelişmiş ülkelere kıyasla daha düşük etkinlikte olduğu görülmektedir. Ayrıca gümrüklerde uygulanan prosedürler nedeniyle geçen süreler maliyet oluşturan bir unsur olarak değerlendirilmektedir ve bu süreler gelişmekte olan ülkelerde gelişmiş ülkelere kıyasla oldukça yüksek düzeylerdedir. Dünya Bankası verilerine göre ihracat için gümrük uyumu süresi Brezilya’da 49 saat, Çin’de 21 saat, Hindistan’da 52 saat, Rusya’da 66 saat, ABD’de 2 saattir. Aynı veriler ithalat açısından değerlendirildiğinde ise ABD’de 2 saat, Rusya’da 30 saat, Hindistan’da 65 saat, Çin’de 36 saat süre geçmektedir. Firmalar için gümrüklerde geçirilen bu süreler ek maliyet de oluşturmaktadır. Tüm dünyada dış ticaretin serbestleştirilmesi amaçlanırken tarife dışı kullanılacak engellerin ortadan kaldırılması ve gümrük prosedürlerinin azaltılarak etkin hale getirilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu noktada gümrük prosedürlerinin etkin hale getirilmesi ve gümrüklerde prosedürel uygulamalar için geçen sürelerin azaltılmasına yönelik çalışmalar yapılmalıdır.

Anahtar Kelimeler: