Özet:

Osmanlı Devleti’nde Divanıhümayun kamuya ait önemli meselelerin görüşüldüğü merci olmanın yanında, bireysel şikâyet ve davaların da karara bağlandığı bir yüksek mahkeme görevini de üstlenmiştir. Adaletin temel prensip olarak gözetildiği ve itina ile uygulandığı Osmanlı Devleti’nde gerek halk ve gerekse devlet görevlileri uğradıkları haksızlık karşısında Divanıhümayun’a müracaat etmişlerdir. Divana yapılan bu müracaatlar ile ilgili alınan kararlar, ilk önceleri sadece Mühimme Defter’lerine kaydedilirken artan şikâyetlerle birlikte, bireysel müracaatlar için Şikâyet Defterleri tutulmaya başlanmıştır. XVIII. yüzyılın ikinci yarısından itibaren şikâyetlerin artmaya devam etmesiyle şikâyetlerin eyaletlere göre tasnif edildiği Eyalet Ahkâm Defterleri oluşturulmuştur. Ahkâm kayıtları tutulan eyaletlerden biri olan Erzurum’a ait 19 adet defter mevcuttur. Bu çalışmada 3 numaralı ve H. 1162-1171/M. 1749-1758 tarihli defter özelinde Erzurum Ahkâm Defterleri’nin tarih araştırmalarındaki önemine değinilmiştir. Bu defterde yer alan bilgilerin hangilerini ihtiva ettiği, bu bilgilerin şehir tarihi açısından önemine vurgu yapılmaktadır. Defterde yer alan hükümlerden bölgede miri toprak rejiminin uygulanışı ve yaşanan sorunlar, bölgedeki asayiş problemleri, iktisadi durumun göstergesi olarak borç-alacak ilişkileri, miras meselelerindeki sorunlar ve çözüm önerileri, vergi meseleleri hakkında bilgi sahibi olunmaktadır.

Anahtar Kelimeler: