Özet:

KURTE Kanona neteweyî yek ji xalên pevgirêdana edebîyat û sîyasetê ye ku di serdema modern da ji bo nûnertîya nasnameya çandî ya neteweyekê hatîye dahênan. Di edebîyata kurdî da cara pêşî Hacî Qadirê Koyî bingeha kanona neteweyî datîne û Xanî wek bavê kanona neteweyî ya kurdî, xwe jî wek kesê duyem ê vê kanonê destnîşan dike. Ev gotar li ser vê mijarê hûr dibe û cih dide awayên kanonkirina Hacî Qadirê Koyî wek kesê duyem ê kanona neteweyî ya kurdî. Ji ber vê ji weşanên pêşî yên kurdî behsa wan kesan dike ku dikevin bin karîgerîya ramanên Hacî Qadir û wî wek kesê kanonîk dişayesînin. Piştî vê cih dide wan boçûnên ronakbîrên çeprew û neteweyî ku her yek ji alîyê xwe hewl didin li gor îdeolojîya xwe hizrên Hacî şirove bikin. Di xala sêyem da gotar bal dikêşe ser hin helbestvanên sedsala bîstî ku Hacî wek kesayetekî kanonîk şirove dikin û wî wek rêberê helbesta neteweyî nîşan didin. Ji ber van alîyên wî jî herî dawî ev gotar li ser wê mijarê radiweste ku Hacî di serdema modern da dibe pêşengê heqîqî yê netewetîya kurdî û ev ji alîyê gelek ronakbîrên kurd û bîyanî ve tê teyîdkirin. Bêjeyên Sereke: Hacî Qadir, kanon, kanona neteweyî, helbest. KÜRT ULUSAL KANONUNUN KURUCUSU OLARAK HACİ QADIR-İ KOYİ ÖZ Ulusal kanon modern dönemde edebiyat ve siyaseti birbirine bağlayan ve bir ulusun kültürel kimliğini temsil için icat edilmiş bir kavramdır. Kürt edebiyatında ilk kez Haci Qadiri Koyi ulusal kanonun temelini atarak Xani’yi Kürt ulusal kanonunun babası, kendini de bu kanonun ikinci kişisi olarak belirler. Bu makale Haci Qadiri Koyi’nin nasıl Kürt ulusal kanonunun ikinci kişisi olarak belirlendiğine odaklanmaktadır. Bundan dolayı ilkin modern dönemdeki ilk Kürtçe yayınlarda Haci Qadir’in etkilediği ve onu kanonik bir şahsiyet olarak betimleyen kişilerin fikirleri ele alınmaktadır. Bununla birlikte sosyalist ve ulusçu bakış açılarına sahip olan aydınların nasıl Haci’yi kendi ideolojilerine göre yorumladıklarına değinilmektedir. Bundan sonra ise yirminci yüzyılda eser veren bazı şairlerin Haci’yi nasıl kanonik bir şahsiyet olarak yorumladıklarını ve onu ulusal şiirin öncüsü olarak belirlediklerine dikkat çekilmektedir. Bu özelliklerinden dolayı bu makalenin nihayetinde Kürt ve yabancı aydınların fikirlerinde istifade edilerek Haci’nin modern dönemde Kürt ulusçuluğunun gerçek bir öncüsü olduğu sonucuna ulaşılmaktadır. Anahtar Sözcükler: Haci Qadir, kanon, ulusal kanon, şiir. HACÎ QADIRÊ KOYÎ: THE FOUNDER OF THE KURDISH NATIONAL CANON KURTE The national canon is one of the points of connection of literature and politics that has been invented in the modern era to represent the cultural identity of a nation. For the first time in Kurdish literature, Haji Qadir Koyi laid the foundation of the national canon and he introduced Xani as the father of the Kurdish national canon and himself as the second person of this canon. This article focuses on this topic and describes canonizing of Haji Qadir Koyi as the second person of the Kurdish national canon. That is why the first Kurdish publications mention those who fall under the influence of Haji Qadir's ideas and describe him as a canonical person. It then mentions the views of leftist and nationalist intellectuals who each try to interpret Haji's thoughts according to their own ideology. In the third point the article draws attention to some twentieth century poets who describe Haji as a canonical figure and portray him as the leader of national poetry. Because of these aspects, this article also focuses on the fact that Haji is the true leader of the Kurdish nationality in modern times and this is confirmed by many Kurdish and foreign intellectuals. Keywords: Hacî Qadir, canon, national canon, poetry

Anahtar Kelimeler: