Özet:

Çalgı yapımcılığı geçmişte ustadan çırağa geçecek biçimde, geleneksel yöntemin uygun gördüğü şekilde aktarılan bilgilerle devam eden bir meslek dalıydı. Günümüzde ise söz konusu meslek, piyasa koşullarında sürdürülen geleneksel yöntemle birlikte, üniversitelerimizde açılan çalgı yapım bölümleri aracılığıyla akademik bir kimlik de kazanmış ve yurt dışında da olduğu gibi giderek daha fazla ilgi gören, bilimsel ve sanatsal bir uygulama ve araştırma alanı halini almış durumdadır. Ne var ki Türk müziği tarihi hakkında birçok yazılı belge bulunmasına karşılık, halen icrada kullanılan çalgıların yapımcılarını, çalışma biçimleri ya da üretilen çalgıların özelliklerini konu alan oldukça az sayıda yazılı kaynak bulunmaktadır. Genel bir değerlendirmeyle konuyla ilgili bilgiye çoğu zaman, günümüze kadar sağlam şekilde kalabilen az sayıdaki çalgının içine, yapımcılarınca düşülen kayıtlar ve notlar aracılığıyla ulaşılmaktadır. Bununla birlikte söz konusu bilginin oluşumuna katkı sağlayan ikinci bir kaynak da eski müzik insanlarının anılarından elde edilen bazı bilgi kırıntılarıdır. Ülkemizde bulunan çalgı müzeleri ve nitelikli envanter oluşturma çalışmalarının azlığına da bağlı olarak tarihi öneme sahip çok sayıda çalgının zamanla kötü koşullara yenik düşerek ortadan kaybolduğu bilinmektedir. Kötü koşulları aşarak günümüze kadar sağlam şekilde kalabilmiş az sayıda çalgı için ise, morfolojik açıdan ciddi bir incelemenin, ‘yöntem’ sorununun aşılamamış olması sebebiyle, halen yapılamamış olduğu görülmektedir. Bu makale, yukarıda kısaca özetlenen sorunu da dikkate alarak, organoloji ve uygulamalı organoloji alanında bilimsel temellere dayanan sanatsal çalışmalar yapmak isteyen uygulayıcıları, makale aracılığı ile ele alınan konuya ilgi duyacak araştırmacıların yararını ve bir morfolojik inceleme yöntemi önerisi ortaya koymayı amaçlamaktadır. Tarihi öneme sahip bir klasik kemençe üzerinde bilgisayarlı tomografik tarama teknolojisinin kullanımı yoluyla ulaşılacak kesit görüntüler ile birlikte söz konusu inceleme, gerek yukarıda sözü edilen hususlar gerekse ülkemiz çalgı müzeciliği ve envanter oluşturma çalışmaları açısından katkı sağlayıcı olacaktır. Çalışma, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal ve Beşerî Bilimler Araştırma ve Yayın Etik Kurulu tarafından, 07.07.2021 tarihinde alınan, 10 sayılı karar doğrultusunda, etik açıdan uygun bulunmuştur. 

Anahtar Kelimeler: