Görüntüleme
10
İndirme
2
İnsanoğlunu, diğer canlılardan farklı kılan en önemli özellik akıldır. İnsan, aklı sayesinde düşünmekte, hayal kurmakta ve kültürel ürünler meydana getirmektedir. Kültürel ürünler hem barınak, tapınak gibi somut eserler hem de efsane, destan gibi folklorik eserlerden müteşekkildir. Bu anlamda, insanın hayal kurma yetisi kültürel mirası oluşturmada önemli rol oynamaktadır. Bu kültürel ürünlerde, insanın başka bir varlığa dönüşme hayali de işlenmiştir. İnsandaki dönüşme hayalinin, doğada yaşayan güçlü varlıklara özenme, bunlarla baş etme veya onları kontrol altına alma vb. gibi birkaç temel sebebi vardır. Böylece hayal kurmak, insanda gerek kendisinin gerekse çeşitli varlıkların başka bir varlığa dönüşme fikrine yol açmıştır. Örneğin güçlü bir varlık olduğu için “kurda dönüşme” veya zor durumdan kurtulmak için “kuşa dönüşme” bu düşünceden ortaya çıkmıştır. Tıpkı başka milletlerde olduğu gibi, Türk düşünce sisteminde de dönüşüm fikri var olmuş ve bu düşünce Türklerin folklorik ürünlerine yansımıştır. Bu kapsamda, Türklerde dönüşüm fikrinin yansıdığı önemli türlerden biri destanlardır. Bilindiği üzere, Türk dünyası destanları hakkında bugüne kadar birçok araştırma kaleme alınmıştır. Bunlardan bazıları farklı kuramlar çerçevesinde ele alınsa da genelde metin merkezli çalışmalar yapılmıştır. Metin merkezli araştırmalarda ise daha ziyade bir destana ait motifler incelenmiştir. Buna karşın, Türk dünyası destanlarına ilişkin motif incelemeleri istenilen düzeye ulaşmamış, dönüşüm motifleri ise birkaç araştırmayla sınırlı kalmıştır. Hâlbuki tarihî ve kültürel süreçte, destanlara motif olarak yansıyan dönüşüm düşüncesini ortaya çıkarmak önem arz etmektedir. Bundan ötürü, Türk destanlarına yansıyan dönüşüm motiflerini tespit etmek ve onların kültürel kökenlerini izah etmek önemli bir husustur. Bu makalede, Tarihî-Coğrafi Fin metodu doğrultusunda metin merkezli bir inceleme yapılmıştır. Bu metodun önemli eserlerinden biri olan “Motif Index of Folk Literature”ün sistematiği Kıpçak sahası Türk destanlarından 23 metne uygulanmıştır. Dolayısıyla makalede kullanılan malzemeyi Kıpçak sahası Türk destanları oluşturmuştur. Yine, araştırmanın sınırlarını daraltmak için “MIFL”de yer alan sadece dönüşüm motifleri dikkate alınmıştır. Söz konusu metinlerdeki dönüşüm motifleri “Sihir” kategorisi altında yer almaktadır. Bu kategori ise “İnsandan insana”, “İnsandan hayvana”, “İnsandan nesneye”, “Hayvandan insana” dönüşme gibi ana başlıklar taşımaktadır. Böylece incelenen destan metinlerinin dönüşüm motiflerine ait harf ve numaralar Stith Thompson’un kataloğuna uygun olarak tespit edilmiş ve bunlara çeşitli örnekler verilmiştir. Başka deyişle, Kıpçak sahası Türk destanlarından bazıları Thompson’un motif indeksindeki dönüşüm motifleri açısından incelenmiştir. Bu motiflerin içinde, “kuşa dönüşme” ise makalede bir örneklem olarak Kitab-ı Dedem Korkut’taki boylar ve Mevlid kitaplarında bulunan “Güvercin Hikâyesi” ile mukayeseli şekilde tahlil edilmiştir. Neticede sadece dönüşüm motifi ve sınırlı malzeme üzerine yapılan bu incelemede, destan metinlerindeki ortak unsurları tespit etmenin ve bunların arasındaki benzerlik ve farklılıkları görmenin motiflerle mümkün olabileceği müşahede edilmiştir.
The most important feature that distinguishes human beings from other living things is the mind. Mankind, thanks to his mind; thinks, dreams, and creates cultural products. Cultural products consist of both concrete structures such as shelters and temples, and folkloristic genres such as legends and epics. In this sense, human imagination plays an important role in creating cultural heritage. In these cultural products, the dream of human’s transformation into another being also took place. There are several main reasons for the dream of transformation in man: To emulate for powerful beings living in nature, to overcome them or controlling them etc. Thus, daydreaming has led to the idea of transforming into another being in man (both himself and various beings). For example, “transformation into a wolf” because it is a powerful being, or “transformation into a bird” to get out of a difficult situation, emerged from this idea. Just like in other nations, the idea of transformation has existed in the Turk system of thought and this thought was reflected in the folkloristic products of the Turks. In this context, epics are one of the important genres in which the idea of transformation is reflected, in Turks. As it is known, many studies have been written about epics of Turkic world so far. Some of these have been discussed within the framework of different theories, but generally text-centered studies have been carried out. In text-centered studies, mostly motifs belonging to an epic were examined. Despite this, motif studies about epics of Turkic world have not reached the desired level and transformation motifs have been limited to a few studies. However, it is important to reveal the idea of transformation, which is reflected in epics as a motif in the historical and cultural process. There-fore, it is important to identify the transformation motifs reflected in Turkic epics and to explain their cultural origins. In this article, a text-centered examination was made in line with the Historical-Geographic Finnish method. The systematic of “Motif Index of Folk Literature” that one of the important books of this method has been applied to 23 texts from the Turkic epics of the Kipchak area. Therefore, the material used in the article consists of the Turkic epics of the Kipchak area. Again, only the transformation motifs in the “MIFL” were considered to narrow the limits of the research. The transformation motifs in these texts are under the category of “Magic”. This category includes main headings such as transformation of “Hu-man to human”, “Human to animal”, “Human to object”, “Animal to human”. Thus, the letters and numbers of the transformation motifs in the analyzed epics were determined in accordance with Stith Thompson’s catalogue and various examples of these are given. In other words, some of the Turkic epics of the Kipchak area were examined in terms of the transformation motifs in S. Thompson’s motif index. Among these motifs, “transformation to a bird” is also analyzed as an example in the article, in comparison with the stories in Kitab-ı Dedem Korkut and the “Pigeon Story” in the Mawlid books. As a result, in this study only on the transformation motif and limited material, it has been seen that it is possible to identify the common elements in the epic texts and see the similarities and differences between them.
Alan : Filoloji
Dergi Türü : Uluslararası
Makale Detay 
Benzer Makaleler
PDF Görüntüle
Dergi Bilgisi
Eseri Dinleyin
Alıntı Yap
Bu Sayfayı Yazdırın
Paylaş
Mendeley
