Özet:

İslamiyet'e giren Türkler arasında iyelerin yerini cin, şeytan ve olağanüstü varlıklar almıştır. Ancak iyeler hakkında olduğu gibi, cin, şeytan ve olağanüstü varlıklarla yaşananlar hakkında anlatılar da günümüze kadar devam etmiştir. Söz konusu anlatılar, zaten zengin olan Türk halk kültürüne ve sözlü anlatı geleneğine daha bir zenginlik katmıştır. Halk arasında insanın yanı başında koruyucu ve zarar verebilecek kara iyelerin var olduğuna inanıldığı için memoratların oluşmasına ve ona inandırıcı bir güç katmasına yol açmıştır. Bununla birlikte memoratların konusu, yaşadığımız sosyo-kültürel ve psiko-kültürel çevre ile uyum içerisindedir. Ruhlar, cinler, olağanüstü ve çetin varlıklar, bütün toplumlarda her zaman insanlarda korku duygusunu uyandırmış ve onlara korku dolu anlar yaşatmıştır. İnsaniyetin doğuşundan bu yana söz konusu varlıklar hep korku kaynağı olmuştur. İşte bu varlıklarla ilgili anlatılanlara "memorat" adı verilmektedir. Sözlü anlatı türleri arasında son zamanlarda ortaya çıkan ve diğer türlerden farklı olarak kahramanları günlük hayatta karşılaştığımız, gördüğümüz, konuştuğumuz sıradan insanlar olup olayları günümüzde veya yakın bir zamanda ve bildiğimiz, tanıdığımız, yaşadığımız bir mekânda cereyan eden memortalar, anlatıldığı millet, toplum ve kesimin gelenek-görenekleri, inanç yapısı ve yaşam tarzına ilişkin bilgiler içerdiği için diğer sözlü anlatı türleri gibi bir kültür taşıyıcısı özelliğine sahiptir. Bu çalışmada Irak Türkmenlerin yaşadığı Diyale ilinin Hanekin ilçesinde Türkmenler arasında memoratlar sözlü kaynaklardan derlenmiş, yazıya geçirilmiş, tahlil ve tasnif edilmiştir. Yazının hacmini büyütmemek için bu çalışmada elli memorat metnine yer verilmiştir. İlerde bu metinler artırılacak ve çalışma bir kitap haline getirilmeye çalışılacaktır. Memoratlar ilçede konuşulan Irak Türkmen Türkçesi ile derlenmiş ve tarafımızca Türkiye Türkçesine aktarılmıştır. Irak Türkmenlerinin memortaları ile ilgili daha önce herhangi bir bilimsel çalıma yapılmamıştır. Dolayısıyla bu çalışma, ilk bilimsel çalışma olup ileride yapılacak çalışmalara bir yol göstericilik niteliğini taşımaktadır

Anahtar Kelimeler: