Özet:

Etnik ve dinî çeşitliliği, çok kültürlü ve kozmopolit yapısıyla Balkanlarda Osmanlı çoğulculuğunun göstergelerinden birisi olan Selanik şehri, kurumlarıyla da ön plâna çıkmıştır. Özellikle 19. yüzyılın son çeyreğinden itibaren yaşanan siyasî gelişmeler ve çekişmeler sosyal hayatı ve kurumları da etkilemiştir. Siyasi gerginlik ve ayrılıkçı eylemler uzun zamandır birarada yaşayan farklı grupları karşı karşıya getirirken suça iştirak eden gruplar hapishanede de aynı ortamı paylaşmak durumunda kalmıştır. Selanik merkez hapishanesi bu açıdan yükü ağır olan bir yerdir. Hapishanenin durumu ve işleyişini Osmanlı arşiv belgelerinden hareketle ortaya koymak mümkündür. Fiziki olarak binanın durumu, inşa ve tamir faaliyetleri, görevlilerin tayin, azil ve maaş durumu, mahkum ve tutuklulara ilişkin bilgiler, nakil, af ve firar olaylarının yanısıra yaşanan olumsuzluklar ve şikayet konuları da belgelerde mevcuttur. Hapishaneye dair 1851 itibarıyla başlayan belgeler, Selanik’in 1912’de Osmanlı egemenliğinden çıktığı tarihe kadar devam etmektedir. Siyasi gelişmeler, salgın hastalık gibi tehditlerin yaşandığı tarihlerde belge yoğunluğu daha fazladır. Diğer hapishaneler için geçerli olan şartların yanısıra Bulgar ve Rumlar başta olmak üzere yabancı mahkum ve tutuklulara ev sahipliği yapan Selanik hapishanesi, Balkan hapishanelerinin önde gelen örneklerinden birisidir.

Anahtar Kelimeler: