Özet:

Yunus Emre, Türk milletinin mümtaz mütefekkir ve şairidir. O yaşadığı dönemde sadece Anadolu’nun değil dünyanın da onun gibi aydınlara muhtaç olduğu zamanda yaşayan hâcedir. O döneminde insanların Tanrı-evren, Tanrı-insan ilişkileri gibi ilâhiyata dair merak ettiği konularda dinî terimleri, dervişlik aşamasında yaşadığı tecrübeleri temel alarak tasavvuf dilinde remizlerle anlatan örnek bir sûfidir. Zengin terim, alegori dünyasına sahip olan tasavvuf dilinde ise deniz önemli bir teşbih unsuru olarak karşımıza çıkmaktadır. Nitekim deniz insan algılarının anlamakta zorlanacağı, aşkın ve dünyadan bütünüyle bağımsız Tanrı’yı ve sûfilerin Allah’a ulaşmada kat ettikleri aşamaları ifade etmede kullanılan ibaredir. Dolayısıyla bu makalede Yunus Emre Divanı’nda çeşitli teşbihlerden oluşan deniz konusunun incelenmesi hedeflenmiştir. Yunus Emre Divanı’nın titizlikle tetkik edilmesi neticesinde yirmi manzumede denizin çeşitli imgelerle ifade edildiği gözlenmiştir. Bu manzumelerde Yunus Emre denizi Yüce Allah’ın kudretini ifade etmede benzetme unsuru olarak kullanmıştır. Ayrıca ünlü şairin şiirlerinde denizin Dünya’da yer alan yedi deniz, yedi iklim gibi yedi su ve yedi kara parçalarını da tanımlamada kullandığı tespit edilmiştir. Çalışma tasavvufa ve edebiyat bilimine ait çeşitli kitap ve makaleler aracılığıyla Yunus Emre’nin dilinden teşbih unsuru olarak kullanılan denizi ihtiva eden beyitlerin yorumlanmasıyla tamamlanmıştır. Böylece Türk edebiyatının kurucusu Yunus Emre’nin fikir dünyasına daha fazla vakıf olmak, klasik Türk edebiyatında deniz tasavvurunun belirlenmesi ümit edilmektedir.

Anahtar Kelimeler: