Özet:

Bu araştırma, günümüz teknolojik gelişmelerine paralel olarak değişen modern yaşam anlayışının bir uzantısı olan dijital oluşumları üst seviyelerde kullanan kişilerin, sahip olduğu dijital vatandaşlık anlayışı ile sanal ortamda bireylerin istemli olarak ve tekrarlayan düşmanca davranışlarının ortaya çıkması durumlarında sosyal medya bağımlılığının aracılık rolünün belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Bu ilişkinin ortaya konması, dijital ortam olanaklarının ve ona sahip olan dijital vatandaşların, göstermiş oldukları sanal dünyadaki zorlayıcı ve kötü niyetli davranışlarının sosyal medya bağımlılığı ile ne ölçüde ilişkilendirildiği noktasında önem arz etmektedir. İnsanlığın geleceğinin şekillendirilmesinde dijital ortamların ve bunun bir uzantısı olarak sosyal medyanın gündelik hayat üzerindeki etkisi düşünüldüğünde dijital ortamlar üzerine yapılacak araştırmalar yeni yaşam ve çalışma şartlarının belirlenebilmesi için stratejik öneme sahiptir. Belirlenen değişkenler çerçevesinde araştırmada, 4 farklı üniversitenin öğrencileri üzerinden basit rastgele örnekleme yöntemi ile toplanan 390 anket analiz edilmiştir. 100.000 ve üzerindeki evren için 384 örneklemin yeterli olacağı kabul edildiğinden (Sekeran, 2003), elde edilen 390 örneklem büyüklüğü evreni temsil etmede yeterlidir. Araştırma cevapların doğruları yansıttığı varsayımının yanında, uygulamanın 4 Üniversite ile sınırlı olması gibi sınırlılıkları da içermektedir. Dijital vatandaşlık, siber zorbalık ve sosyal medya bağımlılığı değişkenlerinin aralarındaki ilişkiyi belirlemek için Pearson Momentler çarpımı korelasyon analizi uygulanmıştır. Sosyal medya bağımlılığının dijital vatandaşlık ve siber zorbalık arasında aracılık rolünün ortaya konması için aracılık analizi (Sobel Testi) uygulanmıştır. Aracılık hipotezinin test edilmesinde ise hiyerarşik regresyon analizi kullanılmıştır. Analizler sonucunda dijital vatandaşlık davranışı ve siber zorbalık tutumu arasında istatiksel olarak anlamlı bir ilişkinin olduğu söylenebilir. Ayrıca aracı değişken olan sosyal medya bağımlılığının etkisini ortaya koyabilmek için bağımlı ve bağımsız değişkenler olan dijital vatandaşlık ve siber zorbalık arasındaki ilişkinin değişim durumuna bakmak gerekmektedir. Bu ilişkide aracı değişken olan sosyal medya bağımlılığının modele etkisine bakıldığında ilişkinin anlamlı olduğu ancak bağımlı ve bağımsız değişkenler arasındaki ilişkiyi zayıflattığı belirlenmiştir. Bu sonuç, arada kısmi bir aracılık etkisinin olduğunu göstermektedir. Dijital vatandaşlığın alt boyutlarından dijital erişim alt boyutu, dijital etik alt boyutu, dijital güvenlik alt boyutu ve dijital iletişim alt boyutu ile siber zorbalık davranışları arasında anlamlı bir ilişkinin bulunduğu sonucuna varılmıştır. Kısmi olarak anlamlı bu ilişkiye göre dijital vatandaşlık tutumlarının artması, siber zorbalık davranışlarında azalma eğilimi göstermektedir. Üniversite öğrencileri arasında yapılan bu araştırmanın farklı örneklem gruplarında ya da farklı demografik özellikler üzerinden incelenmesi alan yazına katkıda bulunacaktır.

Anahtar Kelimeler: