Özet:

Ödemeler bilançosu gereğince bir ülkenin cari açık vermesi durumunda açığın finanse edilmesi, ülkenin borçlanma veya yatırım yoluyla dış kaynak temin etmesi, gerekmektedir. Ülkeye giren sermayenin türü ve yapısı ise cari açığın sonraki dönemlerde artmasında veya azalmasında etkili olabilmektedir. Türkiye ekonomisi sermaye hareketlerinin serbestleşmesinden sonra uluslararası piyasalar ile bütünleşerek hızlı bir dışa açılma sürecine girmiştir. Bu süreçte, sermaye çıkışlarına bağlı olarak ekonomik küçülmenin yaşandığı yıllar haricinde cari açık sorunu varlığını korumuştur. Kriz yılları haricinde ise spekülatif nitelikli sermaye girişlerine bağlı olarak artan cari açık dış dengenin bozularak ekonomide krizlerin derinleşmesine neden olmuştur. Bu çalışmanın esas amacı Türkiye’de dışa açılma süreci sonrasında kronikleşen cari açık sorununa çözüm geliştirme amacıyla finansman hesaplarının cari açık üzerindeki etkisini ölçmektir.Türkiye ekonomisinde 1992 ve 2013 yılları arasında çeyrek dönem veri setiyle ARDL Gecikmesi Dağıtılmış Otoregresif Model analizi kullanılarak cari açığı finanse eden hesapların etkisi kısa ve uzun dönemde tahmin edilmiştir. Çalışmada kullanılan cari açık, portföy yatırımları, doğrudan yatırımlar Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası; özel ve kamu sektörü borç stoku verileri ise Hazine Müsteşarlığı veri sisteminden alınmıştır. ADF ve PP testleri ile yapısal kırılmayı dikkate alan Zivot ve Andrews birim kök testlerine göre serilerin farklı düzeyde durağanlaştığı tespit edilmiştir. Sınır testi sonuçlarına göre de seriler arasında eş bütünleşme ilişkisi görülmektedir. Uzun dönem sonuçlarına göre cari açığın azaltılmasında önce doğrudan yatırımlar daha sonra ise portföy yatırımları gelmektedir. Doğrudan yatırım katsayısının portföy yatırım katsayısına göre daha yüksek çıkması, Türkiye’de cari açığın finansmanında doğrudan yatırımlara olan ihtiyacı göstermektedir. Cari açığın finansmanında kullanılan kamu ve özel sektör borçlanmasının ise uzun dönemde etkisi bulunamamıştır. Kısa dönemde ise cari açığın azaltılmasında uzun dönemde olduğu gibi doğrudan yatırımlar ve portföy yatırımları etkili olmaktadır. Ayrıca özel sektör borçlanmasının kısa dönemde cari açık üzerinde olumlu etkisine ulaşılırken kamu borçlarının cari açık üzerindeki etkisine rastlanmamıştır. Uzun dönemden elde edilen hata düzeltme katsayısının bir dönem gecikmeli değerinin kısa dönem modelinde anlamlı ve negatif çıkması ise uzun dönem dengesinden bir sapma olması halinde sistemin tekrar dengeye geleceğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler: