Özet:

Bu çalışma, İstanbul’un demografik yapısını konu edinmiş yazını, 1923-50 arası yeni devletin siyasal ve ekonomik bakımdan birçok problemle uğraştığı dönem, 1950-80 arası kırsal alanlardan başta İstanbul olmak üzere büyük kentlere yoğun göç akımının olduğu ve tarımsal ekonomide problemlerin baş gösterdiği dönem ve 1980’den günümüze kadar süren liberal ekonomik modellerin uygulandığı ve toplumsal-siyasal sorunların giderek yoğunlaştığı evre olmak üzere 1923-1950, 1950-1980 ve 1980 sonrası dönemler üzerinden değerlendiren bir çerçeveye sahiptir. Çalışmada değerlendirilen literatür, spesifik olarak İstanbul nüfusunun farklı boyutlarını merkeze alan çalışmalar olmuştur. 1923-1950 arası dönemde İstanbul’un demografik yapısını etüt eden çalışmalarda, ülkedeki kentsel gelişmelere bağlı olarak İstanbul nüfusunun artışı ve bu büyüme karşısında imar, iskân ve nüfus artışı problemini merkeze alan bir literatürün yoğunluk kazandığı görülmektedir. 1950-1980 arası dönem çalışmalarının bir önceki döneme oranla hem sayısal olarak arttığı hem de coğrafya, sosyoloji, ekonomi, antropoloji, hukuk vb. alanlara yayılarak çeşitlilik kazandığı görülmektedir. Bu dönemde göç ve kente uyum sorunları, gecekondu alanları, göçle şekillenen sanayi bölgeleri, İstanbul ve ilçelerinde demografik kompozisyon ile makro açıdan İstanbul nüfusunun bileşenleri ve yapısı ön plana çıkan ana tartışmalar olmuştur. 1980 sonrası dönemde ise sermaye mekan ilişkisi, hızlı nüfus artışı, göç ve gecekondulaşma sorunu, enformelleşme, kentleşme ve kentlileşme, kentsel yoksulluk, sokakta çalışan çocuklar, çocuk suçluluğu ve göç konuları ağırlıklı bir merkez oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler: