Abstract:

Kemalpaşazâde Said Bey’in (1848-1921), Mekteb-i Hukuk-ı Şâhâne’de anlattığı Hukuk-ı Siyâsiye-i Osmaniye başlığını taşıyan ders notları, Latin harflerine aktarıldı ve günümüz Türkçesine uyarlaması yapılarak basıldı. Bu ders notları, Mekteb-i Hukuk-ı Şâhâne’de anlatılan, Kamu Hukuku derslerinin içeriğine dair önemli ipuçları vermektedir. 1885’te (1301) mektepte öğrenci olan Abdurrahman Adil Eren, ders notlarını 1913’te İstanbul’da yayınlamıştı. I. Meşrutiyet’in siyasi atmosferi dikkate alınarak, yeni başlayan hukuk eğitimi ve kamu hukuku dersleri bir model oluşturması açısından değerlidir. Derslerde anlatılan temel başlıklarda, toplumun köklerine dair Aristocu görüşün ve modern anlamda yasa/yasama tanımlarının verildiğini görüyoruz. Osmanlı İmparatorluğu’nun, 19. yüzyılda gerçekleştirdiği modernleşme aşamalarının, hukuka ve insan haklarına bir yansıması olan Hukuk-ı Siyâsiye-i Osmaniye derslerine getirdiğimiz eleştiriler, ders notlarının değerini düşürmez. Siyasal gelişmelerin hukuki dönüşümleri nasıl etkilediği, dönemin hâkim entelektüel argümanı olan oryantalizme kurban edilmeden anlatılmaktadır. Modern hukuk eğitiminde müfredatı görmek açısından ilk Anayasa Hukuku, ilk İnsan Hakları Hukuku, ilk Genel Kamu Hukuku kitabı sayabileceğimiz bu eser derslerin öğreti seviyesi konusunda da bir fikir vermektedir. Çalışmada, ders notlarında yer verilen ana kavramlar devlet, toplum, hukukun ve yasanın kaynağı gibi tematik unsurlar incelenmiştir.1839 Tanzimat Fermanı, 1856 Islahat Fermanı ve 1876 Kanun-ı Esasisi’nin, insan haklarına ilişkin maddelerinin “eşitlik”, “özgürlük” ve “yasa” kavramları arasındaki ilişkinin, Said Bey tarafından nasıl yorumlandığı üzerinde durulmuştur.

Keywords: