Özet:

Anayasa Mahkemesi’nin 25 Haziran 2015 tarihli ve 2013/3434 başvuru sayılı kararında[1], çocuğun soyadını belirleme hakkının velâyet hakkı kapsamında yer aldığı ve velâyet hakkı kapsamında erkeğe tanınan çocuğun soyadını seçme hakkının kadına tanınmamasının, velâyet hakkının kullanılması bakımından cinsiyete göre ayırım yapılması sonucunu doğuracağı ifade edilmiştir. Ancak bu değerlendirme, hukuken hatalıdır. Çünkü soyadı velâyetin değil; soybağının hükümlerindendir. TMK md.321 hükmü uyarınca, çocuk, ana ve baba evli ise ailenin soyadını taşır. Türk Medenî Kanunu’nda aile soyadına ilişkin bir düzenleme yer almamaktadır. Diğer yandan TMK md.187 hükmü uyarınca kadın evlenmekle kocasının soyadını alır. TMK md.321 ve md.187 hükümlerinin bir arada değerlendirilmesiyle aile soyadının kocanın/babanın soyadı olduğu sonucuna ulaşılmaktadır. Son yıllarda, Türkiye’de evli kadının soyadı bakımından önemli hukukî gelişmeler yaşanmıştır. Anayasa Mahkemesi’nin 25 Haziran 2015 tarihli ve 2013/3434 başvuru sayılı kararını yaşanan bu gelişmelerden bağımsız olarak ele almak yanlış olur. Bazı Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay kararlarında, TMK md.187 hükmü uygulamasının evli kadının kocasının soyadı yerine evlilik öncesi soyadını tek başına kullanmasını engellediği ve bu durumun bir insan hakkı ihlâli olduğu bu nedenle evli kadının kocasının soyadı yerine kendi soyadını tek başına kullanabileceği belirtilmiştir. Böylelikle TMK md.187 hükmü etkisiz hale getirilmiştir. Anayasa Mahkemesi’nin 25 Haziran 2015 tarihli ve 2013/3434 başvuru sayılı kararında da evlilik birliğinin boşanma ile sona ermesi durumunda velâyet hakkının kullanılması kendisine bırakılan kadının çocuğun soyadının kendi soyadı ile değiştirilmesi yönündeki talebinde haklı olduğu ifade edilmiştir. Bu karar ise TMK md.321 hükmünü fiili olarak etkisiz hale getirmiştir. Bütün bu gelişmeler bir arada değerlendirildiğinde, Türk Hukuku bakımından aile soyadına ilişkin dolaylı bir düzenlemenin dahi artık söz konusu olmadığı söylenebilir. Şu durumda, aile soyadına ilişkin yeni bir hukuk politikası oluşturulması gereklidir. Bu noktada İsviçre Medenî Kanunu dikkate alınabilir.

Anahtar Kelimeler: