Abstract:

İnsan, şuurlu bir varlık olarak hayata bakar. Bu vasfıyla insan, varlığı anlamlandıran ve varlığına anlam katan bir konumu işgal eder. Şuurun inşası, tarihi şekillendiren vak’aların zaman çizelgesindeki(timeline) yerini, anakronizme sürüklenmeden belirleme durumudur. Milletlerin ruh köklerini, kültürel birlik ve imkânlarını vuzuha kavuşturmada muhtelif şehadetlere mecburî müracaatın ehemmiyeti ortadadır. Bununla birlikte, farklı yöntemlerin uygulanmasına müsait, inkişafını, milletin erdemleri ve değerleriyle sağlamış metinlerin, tarihî hadiselerin sebep-sonuçlarını görünür kılmada ve milli bilincin seyrini ortaya koymada çok mühim vazifeler deruhte ettikleri hâkim bir görüştür. Kültür kazıcılığına imkân veren metinler, insanın dününe ait mirastan devren taşıdıkları kodlarla bugünün ulusalcı bakış açılarını öne çıkarmada inkâr edilemez bir dinamizm ürettikleri muhakkaktır. Dünya tarihinde, özellikle de 1789 Fransız ihtilâlinden sonra hız kazanan ulusalcı görüş, yaygınlaşarak devam etmektedir. Bugün Afrika kıt’asından Ortadoğu’ya kadar farklı coğrafyalarda ulusalcılık hareketleri dikkat çekmektedir. Sosyal ve siyasî akışın yön verdiği tarihî zorunluluk gereği, dünyadaki bu tip gelişmeler, milletlerin mütefekkirlerini farklı araştırma sahalarında kalem oynatmaya sevk etmiştir. İşte Hilmi Ziya Ülken de, bu çerçevede Türk kültür hayatına yönelik İslam felsefesi, Türk tefekkür tarihi, sosyoloji, tarih, felsefe, mantık, estetik başta olmak üzere muhtelif konularda kitap ve makaleler yazmış, çeviriler yapmış ve dersler vermiş bir mütefekkirdir. Ülken, yazın hayatı boyunca içtimaî meseleler üzerinde düşünmüş ve eserler ortaya koymuştur. Hilmi Ziya’nın milletlerin destan kültürünü hem millî hem de evrensel nitelikte değerlendirdiği yazıları, dünya coğrafyasında vuku bulmuş ve vuku bulacak hadiseleri okumak bakımdan günümüze de ışık tutmaktadır. Destanlar adlı eseri, Fatma Artunkal yayına hazırlamıştır. Metinleri aynı geleneğin temsilcileri olarak bir araya getiren en önemli özellik millî oluşlarıdır. Destanlar da milletlerin hayatındaki kurucu metinler olarak millî ve dinî değerler üzerinden okuması yapılabilir. Hilmi Ziya Ülken’in destan konusunda yazma ediminin gençlik yıllarından başlayarak hayatının son dönemlerine kadar devam ettiği anlaşılmaktadır. Bu eser de Ülken’in destanlar üzerine yazdığı bütün makalelerinin derlenmiş halidir. Çalışmada makaleler, konularına göre tasnife tabi tutulmuştur. Eser sekiz bölümden oluşmaktadır. Eserin bölümleri Destan ve İnsan, Anadolu, Milli Destan ve Folklor, Şark Destanı: Firdevsî ve Şehnâme, Romantizm, Türk Destanı, Edebiyatın Doğuşu başlıklarından oluşmaktadır. O’na göre destan kültürü, insanlık tarihi gibi önemlidir. Ülken, insanlık tarihinin destanlarla belirlenmesi gerektiğini iddia eder. Mütefekkirin iddiasının ispatı niyetiyle, eserin son bölümünde “Hilmi Ziya’nın Destanları”nın yer aldığı özel bir bölüm teşkil edilir. Burada Kaf Dağı, İznik, Bir Fetih Destanına Başlangıç ve Destanların Dünyası başlıkları ile nazım parçaları okurun dikkatine sunulur.

Keywords: