Özet:

Müftü Ahmed Paşa 15. yüzyılın sonlarıyla 16. yüzyılın başlarında yaşamış Osmanlı Devleti’nin önemli ilim adamlarından biridir. İstanbul’un ilk kadısı Hızır Bey’in de oğlu olan Müftü Ahmed Paşa, hayatı boyunca üstlendiği çeşitli resmi görevlerden sonra uzun yıllar Bursa müftülüğü yapmıştır. Müftü Ahmed Paşa “Tahkîku’l-esrâr ve Tenvîru’l-efkâr” adında bir eser yazmış ve bu eserinde ilmü’l-mezâhib (mezhepler ilmi) adında, mezheplerle ilgili özel bir ilmin tedvin edilmesinin gerekli olduğunu ifade etmiştir. O, bu ilmin, fıkıh, usul-i fıkıh vb. şer‘î ilimler gibi müstakil bir ilim olarak ele alınması gerektiğini ileri sürmüştür. Söz konusu bu eserde mezhepler ilminin tanımını, konusunu, meselelerini ve faydasını açıklayan müellif, ictihad ve taklid konularını detaylı bir şekilde incelemektedir. Daha sonra diğer fıkıh mezhepleri içerisinden neden Hanefî mezhebinin tercih edilmesi gerektiğinin gerekçelerini aklî ve naklî delillerle izah etmeye çalışmaktadır. Hatime kısmında müellif, diğer üç imamın Muhammed b. İdris eş-Şâfiî, Mâlik b. Enes ve Ahmed bin Hanbel’in kısa biyografilerine yer vermektedir. Müellife göre, bu ilmin çok kıymetli olmasına rağmen müstakil bir ilim olarak tedvin edilmemiş olması ise bu ilmin meselelerinin diğer şer‘î ilimlerinkine nispetle çok az olmasından kaynaklanmaktadır. Fıkıh mezhepleri arasındaki farklar ilk dönemlerden itibaren birçok çalışmanın konusu olmuş ve bu hususta bir telif geleneği teşekkül etmiş olsa da Müftü Ahmed Paşa’dan önce fıkıh mezhebi kavramının özel bir incelemeye tabi tutulmamış olması ve özellikle müstakil bir mezhep/mezhepler ilmi oluşturmaya dönük bir çalışmanın ortaya konmamış olması eserin önemini artırmaktadır. Bu makalede Müftü Ahmed Paşa’nın hayatı ve ilgili eseri hakkında bilgi verildikten sonra söz konusu eser değerlendirilerek tahkiki yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler: