Özet:

The aim of this study is to explore the use of financial derivative products in the Turkish banking sector in the period of the Covid-19 pandemic that has spread around the world from 2020. In this regard, the data on the use of financial derivative products obtained from the quarterly financial statements of private and foreign-capital banking groups for 2016-2021 were examined by the Mann-Whitney U test. In the study; the ratio to the active size of the derivative product use data of the deposit banks, the bank size and the active profitability are used as a variable and statistically compared the pre-pandemic period and the pandemic period. The analysis found that in the periods before and after the pandemic there was a significant increase in the assets of the banks, the decline of derivative products and active profitability outside the forward-active rate was observed but the decline in active profitability was not statistically significant. It is believed that the increase in the active size is due to the bank’s support loans to the economy. On the other hand, the use of futures products in the pandemic period in private capital deposits banks has been observed, while the use of other derivative products has been reduced. In foreign capital banks, unlike private capital banks, the rate of swap use has also increased along with the rate of forward use in the post-pandemic period, but this increase is not statistically meaningful. Thus, the active size of private and foreign deposit banks has significantly increased while other derivative products, except futures products, have been reduced during this period. According to the study, banks have not been able to use derivative products for the purposes of protecting against risk. This study is expected to make a significant contribution to literature in terms of showing the levels of use and development of derivative products in banks and addressing the issue in terms of the effects of Pandemic. The lack of effective use of derivative products for risk in the banking sector, which is one of the most advanced institutions in Turkey, indicates that the use of derivative products in Turkey for the purpose of protecting against risk is also not active.

Anahtar Kelimeler:

Özet:

Bu çalışmanın amacı; 2020 yılından itibaren tüm dünyayı saran ve hâlâ devam edenCovid-19 pandemisi döneminde Türk bankacılık sektöründe finansal türev ürün kullanımını incelemektir. Bu doğrultuda, özel ve yabancı sermayeli banka gruplarının 2016-2021 yıllarına ait çeyrek dönemlik mali tablolarından elde edilen finansal türev ürün kullanımına ilişkin veriler Mann-Whitney U testi ile incelenmiştir. Çalışmada; mevduat bankalarının türev ürün kullanım verilerinin aktif büyüklüğüne oranı, banka büyüklüğü ve aktif kârlılığı değişken olarak kullanılarak pandemi öncesi dönem ve pandemi dönemi istatistiksel olarak karşılaştırılmıştır. Analiz sonucunda, pandemi öncesi ve sonrası dönemlerde bankaların aktiflerinde anlamlı bir artış olduğu, forward-aktif oranı dışındaki türev ürün oranlarının ve aktif kârlılığının düştüğü gözlemlenmiş ancak aktif kârlılığındaki düşüşün istatistiksel olarak anlamlı olmadığı görülmüştür. Aktif büyüklüğünde yaşanan artışın bankaların ekonomiye verdiği destek kredilerinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Öte yandan özel sermayeli mevduat bankalarında pandemi döneminde türev ürünler içerisinde futures ürün kullanımı artarken, diğer türev ürün kullanımlarının azaldığı gözlemlenmiştir. Yabancı sermayeli bankalarda ise özel sermayeli bankalardan farklı olarak, pandemi sonrası dönemde forward kullanım düzeyi ile beraber swap kullanım düzeyi de artış göstermiştir ancak bu artış istatistiksel olarak anlamlı değildir. Yani, özel ve yabancı mevduat banklarının aktif büyüklüğü anlamlı olarak artış gösterirken futures ürünleri hariç diğer türev ürün kullanımları, bu dönemde azalış göstermiştir. Çalışma sonucuna göre; bankların türev ürünleri riskten korunmak amaçlı kullanmakta etkin olmadıkları gözlemlenmiştir. Bu çalışmanın, bankalarda türev ürünlerin kullanım düzeylerini ve gelişimini göstermesi ve konuyu Pandeminin etkileri açısından ele alması bakımından literatüre anlamlı bir katkı yapması beklenmektedir. Türkiye’nin en gelişmiş kurumlarından birisi olan bankacılık sektöründe risk amaçlı türev ürün kullanımının etkin olmayışı Türkiye’de türev ürünlerin riskten korunmak amaçlı kullanımının da aktif olmadığını göstermektedir.