Özet:

Bu çalışma Batılı modernitenin çocuğa ve çocukluğa ilişkin ürettiği ve on dokuzuncu yüzyıl ortalarından itibaren hegemonik hale gelmiş olan belli türden bir söylemi ve bu söylemden türeyen ve çocukluk alanını düzenlemeye ve kontrol etmeye yönelen stratejiler ve pratikler bütününü tarif etmek için kullanılan ‘modern çocukluk nosyonu’nun, erken cumhuriyet dönemindeki modernleşmeci elitlerin bilişsel haritasında ve zihniyet örüntülerinde ne şekilde yer bulduğunu anlamayı deneyecektir. Toplumsal ve kültürel olarak inşa edilen bir kimlik kategorisi olarak çocukluk, içinde bulunulan topluma ve çağa göre değişen biçimler aldığı için bir toplumun belirli bir döneminde çocukluk kavramına ve kayrayışına ilişkin yapılan analizler, o toplumun var oluş biçimini ve yaşamı üretme pratiklerini belirleyen değer sistemlerine dair iç görü edinmeyi sağlama potansiyeli taşır. Kapitalizmin ve sanayileşmenin gerekleri çerçevesinde nüfusun üretkenlik kapasitesinin düzenlenmesi ihtiyacıyla ve modern devlete özgü yeni iktidar teknolojilerinin inşa edilmesiyle yakından ilişkili bir durum olan modern çocukluk anlayışı, modernlik öncesi yaklaşımlardan farklı olarak, çocuğu yetişkinlerden kesin şekilde ayrılan sui generis bir kategori olarak görmüş ve Viktoryen dönemin Romantizminin etkisi altında ‘masumiyet’ ve ‘içkin güçsüzlük’ parametreleri üzerinden işleyen bir çocukluk algısını kurarak yaygınlaştırmıştır. Bu çalışma, sözü edilen spesifik çocukluk nosyonunun çocukluk alanını kontrol etmeye ve yönetmeye yönelik ürettiği söylemlerin ve stratejilerin, Batı referanslı bir modernleşme projesini hayata geçirmeye çalışan Cumhuriyetin modernleşmeci elitlerinin çocukluk algılamasını ne şekilde etkilediğini sorgulamaktadır. Bu çerçevede öncelikle çocukluk çalışmaları literatüründeki teorik tartışmalar özetlenmekte, ardından Türkiye modernleşmesinin kendine özgü dinamikleri ile modern çocukluk algısının karşılaşma uğraklarında ortaya çıkan gerilim hatları analiz edilmektedir. Söz konusu analiz, bir yandan erken Cumhuriyet döneminin politika üreticileri, karar alıcıları ve/veya entelijansiyası içinde yer almış bazı figürlerin ‘çocuk meselesi’ne dair görüşlerine diğer yandan ise aynı dönemde yayımlanmış ve kimisi yetişkinleri kimisi doğrudan çocukları hedefleyen bir dizi süreli yayında tezahür eden çocuğa ve çocukluğa ilişkin tahayyüllere yaslanmaktadır.

Anahtar Kelimeler: