Özet:

Tiyatro iki bin yıldan fazla bir süre önce ortaya çıkmış ve diğer edebi sanatlar arasında yerini almıştır. İlk önce Yunanistan’da başlamış onlardan Avrupalılar, Avrupalılardan da Araplar dâhil olmak üzere diğer milletler bu sanatı öğrenmiştir. Tiyatro, şarkı, dans ve şiir gibi diğer sanat türlerini de içine alabilen bir sanattır. Bir yandan sanatla diğer yandan edebiyat ve dille bağlantılıdır. Tiyatronun dili ve biçemi hakkında yazarlar ve konuyla ilgili araştırmacılar arasında sıklıkla tartışmalar yaşanmıştır ve hala devam etmektedir. Bundan yaklaşık bir buçuk asır öncesinden itibaren tiyatro sanatı, Avrupa tiyatro oyunlarının çevirilmesi ile Arap dünyasına aktarılmaya başlanmıştır. Arap yazarlar da bu konu ile ilgilenmişler ve çeviri aşamasından yaratıcılık aşamasına geçmişlerdir. Bu yazarlardan birçoğu tiyatro konusunda önemli eserler ortaya koymuştur. Onların en ünlüleri arasında pek çok oyun yazan, sanat ve edebiyat ortamında ün kazanan ve Arap tiyatrosu için özel bir kalıp geliştirmeye çalışan Tevfik el-Hakîm vardır. Tevfik el-Hakîm kendi deyimiyle oyunlarının dilini sadeleştirmeye ve halk dilini standart dile yaklaştırmaya çalışmıştır. Yazar, el- Varta (Sorun) isimli tiyatro oyununun sonunda dil probleminden ve konuşma dilinin standart dile yakınlaştırılmasından bahsetmiş ve (konuşma dilinin fasihleştirilmesi), (Fasih konuşma dili) ve (konuşma Arapçası) gibi terimler kullanmış; dilin geleceğiyle ilgili tehlikelere dikkat çekmiş ve oyunlarında lehçeyi fasih dile yakınlaştırmaya çalışmıştır. Bu araştırmada, ona ait oyunlardan biri olan ve ilk üç oyunu fasih dille, dördüncüsü ise konuşma diliyle yazılmış dört tiyatro oyunu içeren ‘‘el- Hurûc mine’l-Cenne’ (Cennetten çıkış)’’ isimli eseri incelenmiştir. Bu kapsamda oyunda yer alan Mısır lehçesindeki kelimeler ile fasih dildeki karşılığı arasındaki yakınlık araştırılmıştır. Ayrıca Tevfik el-Hakîm’in kullandığı dilsel ifade düzeyleri belirtilmiştir. Bu araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırma sonunda yazarın kitabın son tiyatro oyununda -genel olarak- fasih dile yakın kelimeler kullandığı ve bazı kelimelerin yazarın belirttiği izin ve kısaltmalar çerçevesinde kabul edilebilir olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler: