Özet:

Bu çalışma T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığında bulunan H.1262/M.1846 tarihli ML. VRD. CMH. d/628 Numaralı Cizye Muhasebe Defteri’nden hareketle Ayntâb’da yaşayan gayrimüslimlerin ödemiş oldukları cizye vergileri, ikamet ettikleri mahalleler, nüfusları ve yaptıkları meslekler hakkında bilgi vermektedir. Buna göre şehrin bir çok mahallesinde ve köylerinde Müslümanlarla gayrimüslimler bir arada yaşamışlardır. Bu durum şehirde gayrimüslimler ile Müslümanlar arasında dini ve sosyal bir ayrışma olmadığını göstermesi bakımından dikkat çekicidir. Ayrıca kentte dini temelli oluşmuş olan Hâyk-ı Zimmîyan ve Hâyk-ı Müslüman mahallelerinde Müslümanlar ve gayrimüslimler bir arada yaşamıştır. Nitekim bu hususlar şehirde yaşayan Yahudiler için de aynı olmuştur. Şehirde bir çok gayrimüslimin Müslüman veya Türk adı taşıması kültürel birliktelik olduğunu göstermektedir. Ayntâb’a civar kentlerden garip ve perakende gayrimüslim yahut Yahudilerden gelenlerin olması da kentte kalıcı veya geçici bir gayrimüslim nüfus artışı olduğunu göstermektedir. Ayrıca aynı mahallelerde akrabaları ile yaşayan gayrimüslimler, Yahudiler ve şehir dışından gelenler de cizye vergilerini ekonomik durumlarına göre ödemişlerdir. Ticari ve zanaatla uğraşan gayrimüslimler lonca teşkilatı içinde yer almakla birlikte bazı gayrimüslimler veya Yahudiler hekimlik ve kuyumculuk gibi elit meslekler yapmışlar ve yaptıkları meslekleri de nesilden nesile aktarmışlardır. Bu durum şehirde mesleki bir tekelleşmenin olmadığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler: