Özet:

Makalede Azerbaycan’ın kuzeybatı bölgesinde yaygın olan “adi fındık” (Corylus avellana L.) bitkisinin kabuğundan saf su (BE-I) ve %70 etanol (BE-II) etkisi ile elde edilen bio ekstraktlardaki makro ve mikro elementlerin bileşimi hakkında bilgilerin karşılaştırmalı analizi ve aynı zamanda biyoloji aktif maddelerin belirlenmesi hakkında sonuçlar aktarılmaktadır. Buna göre BE-I ve BE-II bioekstraktlarının aynı mineral bileşime sahip olup, 25 mineral elementten oluştuğu anlaşılmıştır. Saf su ve 70% etanol ile yapılan ekstraksiyon sonucu ortaya çıkan bioekstratların bileşiminde uygun olarak 28,51% ve 14,61% mineraller bulunur. BE-I’deki makroelementlerin miktarı (K, Na, Mg, Ca, Fe, P) 22,97%, mikroelementlerin miktarı (Ti, Cr, Mn, Ni, Cu, Zn, Ga, Zr, Sn, Sr, Y, Al, S, Se, Si, Ba, Pb, Rb, V) - 5,54%, BE-II’de ise 11.60% ve 3.01%-dir. Araştrıma sonucunda BE-II’de 85,40%-nı bioaktif (BFM) ve 28 major terapevtik maddeler ile BE-I’de 71,5% BFM ve 14 esas terapevtik maddelerin bulunduğu belirlenmiştir. BFM arasında ayrıca yüksek antioksidan, antikanser ve antibakteriyel özellikleri olan bulunan fenol bileşimleri saptanmıştır. Bunlarda üstünlük teşkil eden komponentlər: 2-metoksi fenol (C7H8O2), 2,3-dihidrobenzofuran (C8H8O), 2-metoksi-4-vinilfenol (C9H10O2), 4-Hydroxy-3-methoxybenzaldehyde (C8H8O3), 2-metoksi-4-propil-fenol (C10H14O2), 4-((1E)-3-hidroksi-1-propenil)-2-metoksifenol (C10H12O3), Dibutyl benzene-1,2-dicarboxylate (C16H22O4), 1-naftalenamin (C10H9N), 24-metil-5-xolesten-ol (C28H48O), γ-sitosterol ve β-sitosterol (C29H50O), stiqmast-4-en-3-on (C29H48O), 2,3-dihidro-3,5-dihydroxy-6-metil-4H-piran-4-on (C6H8O4), trans-4-flüor-4'-(metiltio) xalkon (C16H13FOS). Önerilen yöntemlerle elde edilen bioekstratlarda hayati önem arz eden makro ve mikroelementlerin yanı sıra, yüksek tedavi edici özelliğe sahip BFM’nin bulunması, birçok hastalıkların tedavisinde etkinliği ve profilaktik terapevtik vasıta olarak kullanıma olanak tanır. Ayrıca bioekstratların bileşiminde bulunan aroma, tatlandırıcılar ve boya maddeleri, gerek aromatizör olarak gerekse de baharatlar ve gıda ilaveleri ipək, yün, pamuk iplerin boyanmasında kullanılabileceğini göstermektedir. Yürütülen araştırmalar sonucunda mineral elementler, BFM, boyayıcı pigmentler ve tatlandırıcı maddelerle zengin olan bioekstratın elde edilmesi için 70% etonol ve su ile iki aşamalı ekstrasyon kullanılarak optimal neticeye ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler: