Özet:

XII. Yüzyıla ait olan el yazması Kur’an-ı Kerim ve tefsiri, Anadolu Selçukluları dönemine aittir. Hicri 4 Zilhicce 587 yılında Ebu’l-Kasım bin Mahmud bin Ebu’l-Kasım İbrahim bin Muhammed el-İmami tarafından kaleme alınıp tamamlanmıştır. Bu tarih miladi olarak 23 Aralık 1191 Pazartesi gününe rastlamaktadır. Kur’an ve tefsiri, Anadolu’daki en eski yazma Kur’an-ı Kerim’lerden ve en eski satır arası tefsirlerden bir tanesidir. Tefsir usulüyle ve Kur’an İlimleri’yle ilgili konular da eserde uygulamalı olarak yer almaktadır. Eser, tefsir edilen ayetler bakımından kapsamlı, ayetlere getirdiği net yorumlar bakımından da özet bir meal-tefsirdir. Ebu’l-Kasım Mahmud her surenin başında surenin kimliği mahiyetinde sayılan bilgiler aktarmaktadır. Burada surenin Mekki veya Medenî oluşu, varsa surenin diğer isimleri, suredeki ayet sayısını, surenin faziletine dair fazilet hadisini zikretmektedir. Bunun yanında ayetlerdeki kıraat farklılıklarına dikkat çekmektedir. Onun tefsiri meal-tefsir hüviyetinde olması nedeniyle rivayetlere fazla yer vermemiştir. Buna rağmen o, bazı ayetlerin nüzul sebeplerinden az da olsa bahsetmiştir. Ebu’l-Kasım Mahmud’un tefsiri aklî tefsirin özelliklerine haiz bir tefsirdir. Müfessir bazı ayetlere kendi rey’i çerçevesinde yorumlar getirmiştir. Ayrıca o, Arap dili kuralları çerçevesinde ayette geçen kelimelerin lügat anlamlarını açıklamıştır. Bunun yanında kelimelerin kökenine kadar inmekte ve çeşitli tahliller yapmaktadır. Yine bu çerçevede o, Kur’an’da yer alan garib ve müteşabih kelimeleri de açıklamaktadır.

Anahtar Kelimeler: