Özet:

Osmanlı Devleti’nde XIX. yüzyıla kadar sağlık kuruluşları, gerek görünüm gerekse uygulama bakımından Selçuklu döneminin bir devamı niteliği arz etmektedir. Genellikle devlet adamlarının ve zengin şahısların vakıf sistemi kapsamında toplum hizmetine sundukları bu kuruluşlar XIX. yüzyıla gelindiğinde ciddi bir değişime uğramıştır. Başta kolera ve veba gibi salgın hastalıkların batı dünyasında yarattığı yıkım nedeniyle batılı devletlerin sağlık konusuna bilinçli bir politika ile yaklaşmaya başlamaları Osmanlı Devleti’nde de eş zamanlı olarak etkisini göstermiş ve XIX. yüzyılda sağlık alanında ilk ciddi devlet düzenlemeleri görülmeye başlanmıştır. Osmanlı Devleti’nde başlangıçta askeri alanda yapılan yenileşme hareketlerine paralel olarak başlayan sağlık hizmetlerindeki bu yenilikler halk sağlığı alanına da yansımış, hastaneler başta olmak üzere önemli sağlık kuruluşlarının açılmasına ve bu konuda yasal düzenlemelerin yapılmasına zemin hazırlamıştır. Osmanlı tıbbı konusundaki araştırmaları şu dört ana anlayıştan birine bağlamak gelenek hâline gelmiştir. En yaygın olan yaklaşım; Osmanlı tıp tarihini, tıp ve teknoloji tarihinin bir şubesi olarak görme temayülüdür. İkinci yaklaşım, Osmanlı tıp tarihini düşünceler tarihinin bir parçası olarak telakki ederken, üçüncü yaklaşım tabiplerin eğitim ve öğrenimi üzerinde yoğunlaşmakta ve konuyu Osmanlı müessese tarihinin bir dalı şeklinde algılamaktadır. Son yaklaşım ise, Osmanlı tıbbının biyografinin kolu olduğunu öne sürerek meşhur tabiplerin eserlerini incelemek suretiyle onların mesleki yönlerini değerlendirmeyi konu edinen anlayışı temsil etmektedir. Bu çalışmanın amacı ise, bu klasik bakış açılarından farklı olarak; Osmanlı Devleti’nde XIX. yüzyılda sağlık alanındaki teşkilatlanma faaliyetlerini, bu konuda yapılan yasal düzenlemeleri ve açılan sağlık kuruluşlarını ihtiva eden bir kaynakça denemesi meydana getirmektir.

Anahtar Kelimeler: