Özet:

Devletler için her dönem insan kaynaklarının ve malî imkânların tespiti büyük önem taşımıştır. Osmanlı Devleti de daha kuruluş döneminden itibaren gerçekleştirdiği bütün fetih hareketlerinde, iç ve dış politikalarında hatta uyguladığı iskân siyasetinde bu iki unsuru her zaman göz önünde bulundurmuştur. İç kaynaklardan azamî ölçüde yararlanmak amacıyla nüfus, arazi ve vergi tahriri yapmıştır. XVI. yüzyıldan itibaren yeni fethedilen yerlerin dışında devletin bütününü ilgilendiren geniş tahrirler yapılmamıştır. Ancak bölgesel tahrirler, XVIII. yüzyıla kadar sürmüştür. Modern anlamda nüfus sayımları ise XIX. yüzyılda gerçekleştirilmiştir. Bu dönemde merkezileşme, yeni kurulmuş olan modern orduya asker temini gibi hususlar imparatorluğun ekonomik ve insan kaynaklarını tespitini zorunlu hale getirmiştir. Bu sayımlarda elde edilen verilerin kaydedildiği nüfus defterleri bölgenin demografik yapısı hakkında önemli bilgiler içermektedir. Bu çalışmada 1841 yılında Kastamonu Vilayeti’ne bağlı Sinop Sancağı dahilinde yer alan Ayandon Kazası’nın nüfus yapısı analiz edilmeye çalışılmıştır. Bu çerçevede Müslüman ve Gayrimüslimlerin nüfusu, hane sayıları, fizikî özellikleri, yaşları, kullandıkları isimler ve lakapları tespit edilmiştir. Ayrıca özür ve askerlik durumları ile nüfus hareketlerini görmek de mümkündür. Bu defterlerde Gayrimüslimlerden alınan cizye vergi nispeti de belirtilmiştir. 1841 yılı öncesi nüfus sayımlarında olduğu gibi burada da kadın nüfus kayıt altına alınmamıştır. Gerek Müslüman, gerekse diğer halkın yaş gruplan aşağı yukarı benzer bir dağılım göstermekte, en fazla nüfus çocuk denilebilecek yaşlarda bulunmaktadır. Yaş ilerledikçe nüfus azalmaktadır.

Anahtar Kelimeler: